بایگانی سالیانه: ۱۴۰۰

اربعین جامی

رسالهٔ اربعین حدیث جامی ترجمهٔ منظوم چهل حدیث نبوی است که مورد توجه و استقبال خطاطان مشهوری چون سلطانعلی مشهدی بوده است.

این کتاب به همت آقای کمال رحمانی با استفاده از متن در دسترس از طریق صفحهٔ فیسبوک مفتی محمد ابراهیم تیموری و با مقابله با نسخه‌های چاپی مایل هروی (اربعین، مولانا نورالدین عبدالرحمن جامی، به خط: حسین وفا سلجوقی، معرفی آثار جامی: مایل هروی، سال چاپ ۱۳۴۳، انتشارات: انجمن جامی) و کاظم مدیر شانه‌چی (اربعین جامی، کاتب: سلطانعلی مشهدی، مقدمه و تصحیح و استخراج احادیث از: کاظم مدیر شانه چی، چاپ دوم ۱۳۷۱. ناشر : انتشارات آستان قدس رضوی) در گنجور در دسترس قرار گرفته است.

دو نسخهٔ خطی مرتبط با این کتاب که روی گنجینهٔ گنجور در دسترس بودند یکی به خط سلطانعلی مشهدی و دیگری به به خط محمد زکریای سمرقندی نیز مطابق متن اربعین فهرست‌گذاری شده‌اند و تصاویر آنها ذیل هر بخش در دسترس قرار گرفته است.

اربعین جامی

امکان جستجو در گنجینهٔ گنجور

در نوار بالایی گنجینهٔ گنجور یک ورودی متنی برای جستجو در نظر گرفته شده است که می‌توان با آن در میان عناوین، شرح‌ها و برچسب‌های نسخه‌ها و تصاویر گنجینهٔ گنجور جستجو کرد.

نتایج در دو ستون مجزا (برای نسخه‌ها و تصاویر) نمایش داده می‌شود و نتایج هر ستون در صفحات ۵۰ تایی در دسترس است که امکان بارگذاری نتایج بیشتر در انتهای هر ستون از طریق دکمهٔ «بیشتر» وجود دارد.

جستجو در گنجینهٔ گنجور

چهره‌های شاعران گنجور

تصاویر چهرهٔ شاعران گنجور از روزهای آغازین محل بحث و مناقشه، گاهی عصبانیت و رنجش دوستداران بعضی شاعران و بیشتر مایهٔ شوخی و سرگرمی همراهان بوده است! با این حال غیر از آن که این تصاویر پیش از افزوده شدن تصاویر مرتبط با اشعار از گنجینهٔ گنجور، تا سالها از معدود عناصر غیرمتنی بودند که می‌توانستند کمی گنجور را از یکنواختی خارج کنند، به ایجاد تمایز بصری میان شاعران در فرایندهایی مثل جستجو و مرور اشعار کمک می‌کردند.

منتهی مشکل بزرگی که در انتخاب آنها وجود داشته عدم وجود تصاویر طراحی شده به نام اکثر ادبا بود که باعث می‌شد گردانندهٔ گنجور به ناچار از تصاویری که به نام و نیت شاعران بزرگ همچون سعدی و حافظ و مولانا طراحی شده‌اند برای شاعران دیگر استفاده کند و یا بعضاً چهرهٔ شاعر را از میان تصاویر بازیگران یا چهره‌های مذهبی هندی یا ترک یا … که در ایران چندان شناخته شده نیستند انتخاب کند.

برای بهبود این وضعیت، امکاناتی برای پیشنهاد تصاویر شاعران افزوده شده است که ضمن آن که به علاقمندان امکان پیشنهاد طرحهای بهتر برای چهرهٔ شاعران را می‌دهد به آنها اجازه می‌دهد تا با ارسال نکات مستند مرتبط با ظاهر و چهرهٔ شاعران به طراحانی که تمایل دارند از ابتدا کار جدیدی را برای شاعری خاص انجام دهند کمک کنند.

برای دسترسی به این بخش از لینکهای پایین صفحات گنجور عنوان «چهره‌ها» را انتخاب کنید.

لینک چهره‌ها

در صفحه‌ای که باز می‌شود می‌توانید پس از مطالعهٔ مطلبی دربارهٔ چیستی و چرایی این صفحه، نام شاعر مد نظرتان را جستجو کنید و یا آن از فهرست انتخاب کنید.

صفحهٔ تصاویر چهره‌های شاعران

در صفحهٔ مربوط به هر شاعر می‌توانید نکات جالب توجهی را که کاربران دربارهٔ او پیشنهاد داده‌اند و در انتخاب تصویر او اهمیت دارند مشاهده کنید و اگر به گنجور با حساب کاربریتان وارد شده باشید نکات جدیدی را پیشنهاد کنید.

نکات جالب توجه دربارهٔ شاعر که در انتخاب تصویر او اهمیت دارند

پس از آن می‌توانید تصاویر پیشنهاد شده برای شاعر را ببینید و در صورت ورود به حساب کاربریتان اگر تمایل دارید تصویر بهتری را که یافته‌اید یا طراحی کرده‌اید پیشنهاد دهید آن را بارگذاری کنید.

تصاویر پیشنهاد شده برای شاعر

در طول زمان امیدوارم این امکانات ضمن بهبود تصاویر شاعران گنجور به مستندسازی و جمع آوری آثار هنرمندان در زمینهٔ چهرهٔ ادبای ایرانی کمک کند.

امکان ذخیرهٔ تاریخچه، میانبرهای صفحهٔ خانگی و تغییرات دیگر

در صفحهٔ خانگی گنجور برای کاربرانی که وارد سایت شده‌اند چند میانبر به همراه نشانگری برای «اعلان‌های جدید» در قالب بخش «پیشخان کاربر» اضافه شده است:

غیر از آن، امکان «جستجوی شاعر» نیز به صفحهٔ اول اضافه شده است و میانبرهایی برای دسترسی سریع به قرون و برگشت به فهرست قرن‌ها اضافه شده است:

در «پیشخان کاربر» امکان «ادامهٔ مطالعه» اضافه شده است که کاربران می‌توانند با فعال کردن «ذخیرهٔ تاریخچهٔ بازدیدهایشان» از آن برای ادامهٔ مطالعهٔ بخشهای در دست مطالعه استفاده کنند. این تاریخچه خصوصی است و کاربر می‌تواند به صورت جزئی یا کلی (با غیرفعال کردن آن) محتوای آن را پاک کند.

در قسمت «نشان‌ها» نیز امکان اضافه کردن یادداشت شخصی به نشان‌ها اضافه شده است. این یادداشتها خصوصی هستند، جایی منتشر نمی‌شوند و با حذف نشان حذف می‌شوند.

گزارش اشکالات و رتبه‌بندی خوانش‌ها و امکانات دیگر

طی چند وقت اخیر تغییراتی در نحوهٔ دسترسی به خوانش‌ها در گنجور صورت گرفته است. بستهٔ نرم‌افزاری پیشین نمایش فهرست خوانش‌ها و پخش آنها (jPlayer) در صفحات اشعار با پخش‌کنندهٔ توکار مرورگرها جایگزین شده است (در صفحهٔ «دریافت خوانش» هنوز از این ابزار استفاده می‌شود) تا بلکه مشکلات گزارش شده توسط کاربران در سیستم عامل‌ها و مرورگرهای شرکت اپل رفع شود. فهرست خوانش‌ها در بخش ویژهٔ خود نمایش داده می‌شود و شمار خوانش‌ها به طور پیش‌فرض محدود به پنج خوانش اول شده است (دکمهٔ «همهٔ خوانش‌ها» برای مشاهدهٔ کلیهٔ خوانش‌های ثبت شده برای یک شعر دارای بیش از پنج خوانش اضافه شده است). این تغییر اخیر به منظور کاستن از شلوغی صفحات و همچنین تشویق علاقمندان به خوانش اشعار برای ارسال خوانش برای بخش‌های کمتر مورد توجه قرار گرفته در گنجور صورت گرفته است (عموم خوانش‌های جدید عزیزان خصوصاً برای اشعار حافظ نه از لحاظ کیفی برتری خاصی نسبت به خوانش‌های موجود دارد و نه حاوی نکات جدیدی است که در خوانش‌های قبلی به آنها توجه نشده باشد).

با این حال، الگوریتمی برای تعیین جایگاه خوانش‌های یک شعر در نظر گرفته شده است که سابقه، امتیازات کاربران و همینطور اشکالات تأیید شده در آن دخالت دارد. اعمال الگوریتم رتبه‌بندی نیازمند رأی حداقل یک کاربر یا تأیید یک گزارش اشکال است. پیشتر رتبه‌بندی بعضی شعرها مثل غزلیات حافظ به صورت دستی تغییر داده شده بوده (در مورد دیوان حافظ به پیشنهاد آقای سهیل قاسمی تا خوانش‌های استاد فرح‌اندوز در صدر دیده شوند). اما با انجام هر یک از تغییرات یاد شده الگوریتم رتبه‌بندی اعمال خواهد شد. حذف کاربران باعث حذف آٰرای آنها و رتبه‌بندی مجدد اشعار متناظر خواهد شد (در صورت مشاهدهٔ رفتار خرابکارانه به منظور تغییر رتبه‌بندی خوانش‌ها کاربران خاطی حذف خواهند شد).

کاربران می‌توانند به خوانش‌ها رأی بدهند. این رأی علاوه بر آن که در الگوریتم رتبه‌بندی تأثیر می‌گذارد می‌تواند برای نشان کردن خوانش‌ها نیز به کار رود (رأی مالکین خوانش‌ها روی الگوریتم رتبه‌بندی خوانش خودشان تأثیر نمی‌گذارد و این کاربران می‌توانند بدون نگرانی از این ابزار برای نشان کردن خوانش‌های خودشان استفاده کنند). کاربران می‌توانند در پیشخان کاربری در بخش «خوانش‌های نشان شده» خوانش‌هایی را که به آنها رأی داده‌اند مشاهده کنند.

کاربران از این پس می‌توانند اشکالات خوانش‌های منتشر شده را نیز گزارش کنند. این گزارشات یا به حذف خوانش‌ها و یا در مواردی که اشکال جزئی تشخیص داده شود یا برای شعر خوانش جایگزین مناسبی وجود نداشته باشد به ثبت اشکال گزارش شده پای خوانش منتهی می‌شود.

مالکین خوانش‌ها از حذف یا ثبت اشکال روی خوانش‌هایشان از طریق بخش «اعلان‌های من» مطلع می‌شوند و می‌توانند فهرست خوانش‌های دارای اشکالشان را در پیشخان خوانشگران گنجور مشاهده کنند. جایگزینی خوانش با خوانش جدید به طور خودکار باعث حذف خطاهای ثبت شده می‌شود.

خوانشگر گنجور رومیزی نسخهٔ ۱.۴

نسخهٔ جدیدی از خوانشگر گنجور رومیزی (تولید فیلم از خوانش‌های همگام شده توسط گنجور رومیزی) ارائه شده است که در آن مشکلات مربوط به عدم نمایش صحیح پنجرهٔ اصلی برنامه روی کامپیوترهای با دقت تصویر متفاوت حل شده است. علاوه بر آن دو نسخه از نرم‌افزار ffmpeg که برای تولید ویدیو مورد نیاز این برنامه است با نصاب آن همراه شده و به همراه آن کپی می‌شود (به همین دلیل اندازهٔ نصاب برنامه به حدود ۳۱ مگابایت افزایش پیدا کرده است).

این نسخه را از این نشانی می‌توانید دریافت کنید.

شعرهای هم آهنگ

قابلیت مشاهدهٔ شعرهای مشابه با تغییراتی با نام «شعرهای هم آهنگ» در داخل صفحات شعرهایی که وزن و قافیهٔ آنها مشخص شده در دسترس قرار گرفته است. «شعرهای هم آهنگ» شعرهایی هستند که توأماً وزن و قافیهٔ یکسانی دارند و عموماً می‌توانند نشانهٔ توجه شاعران به قدما یا همعصرانشان باشد.

صفحهٔ قدیمی «شعرهای مشابه» کماکان در قالب دکمه‌ای با نام «شعرهای هم آهنگ» در دسترس است. اما در داخل صفحهٔ شعرها هم، شعرهای «هم آهنگ» با آنها به ترتیب سدهٔ زندگی شاعر نمایش داده می‌شوند. به طور پیش‌فرض ۵ شعر هم‌آهنگ نمایش داده می‌شود و در صورت وجود موارد دیگر، موارد بعدی در دسته‌های ۲۰تایی از طریق دکمهٔ «بیشتر» بارگذاری می‌شوند. از هر شاعر فقط یک شعر نمایش داده می‌شود و در صورت وجود شعرهای هم‌آهنگ بیشتری از یک شاعر، امکان بارگذاری آنها با دکمه‌ای که زیر آن شعر نمایش داده شده وجود دارد.

غیر از مشکلاتی که ممکن است از وزنیابی ناصحیح مشاهده شود، مشکلاتی نیز در قافیه‌ها ممکن است دیده شود. اولی هم‌قافیه انگاشتن کلماتی هستند که فقط از نظر نوشتاری هم‌قافیه هستند اما از نظر حرکتی هم‌قافیه نیستند (مثلاً «دَست» و «دُرُست» اشتباهاً هم‌قافیه تشخیص داده می‌شوند). دومی هم که به اولی می‌تواند ربط داشته باشد در نظر نگرفتن تفاوت ردیف در شعرهایی است که فارغ از فواصل هم‌قافیه به نظر می‌رسند (مثلاً شعری با ردیف «را» و حروف قافیهٔ «…ام» به شکل «… جام را»، «… بام را» با شعری با ردیف «مرا» و حرف قافیهٔ «ا» به شکل «… تنها مرا»، «سودا مرا» هم‌قافیه تشخیص داده می‌شود). رفع این دو اشکال خصوصاً اولی با توجه به نبود اطلاعات حرکت حروف در گنجور در کوتاه‌مدت میسر نخواهد بود هر چند تعداد موارد اینچنینی به نسبت قابل ملاحظه نمی‌بایست باشد.

احتمالاً در آینده در کنار شعرهای هم آهنگ، شعرهایی که لزوماً هم آهنگ نیستند اما دارای ارتباطات دیگری با یک شعر هستند (مثلاً یکی از مصاریع اول و غیر قافیه‌ای آنها مورد استقبال یک شاعر دیگر قرار گرفته) به فهرست شعرهای مرتبط اضافه خواهند شد.

در ویدیوی زیر نحوهٔ عملکرد این قابلیت را ملاحظه می‌کنید:

نقشهٔ خاستگاه سخنسرایان گنجور

علاقمندان می‌توانند یک نقشهٔ تعاملی از زادگاه شاعران و سخنسرایان گنجور را در این نشانی مشاهده کنند:

https://ganjoor.net/map

با انتخاب شهرهایی مثل شیراز که بیش از یک شاعر دارند می‌توانند همهٔ شاعران آن شهر را ببینند.

با استفاده از نوار لغزانی که در پایین قرار گرفته شده امکان غربال بر اساس قرن وجود دارد.

پیوند به این صفحه از پایین صفحهٔ اول گنجور نیز در دسترس است.

گنجور رومیزی ۲.۹۵

گنجور رومیزی ۲.۹۵ با امکانات جدیدی در بخش ویرایشگر در دسترس قرار گرفته است.

علاوه بر آن بعضی مجموعه‌های جدید روی گنجور دارای خطوطی هستند که حالت توضیحی دارند (جزئی از متن اصلی محسوب نمی‌شوند، مثل عناوین «بیت» یا توضیحاتی که توسط مصححین یا نسخه‌نویسان در حاشیه اضافه شده) که این نسخه از گنجور رومیزی از آنها پشتیبانی می‌کند.

امکانات جدید منوی بیت جدید ویرایشگر نسخهٔ ۲.۹۵
امکانات محاسبهٔ قافیه و مرتب‌سازی بر اساس قافیه در ویرایشگرنسخهٔ ۲.۹۵

برای دستیابی به آخرین به‌روزرسانی از منوی «راهنما» فرمان «پرس و جو برای ویرایش جدیدتر» را اجرا کنید.

در ویدیوهای زیر می‌توانید نحوه و نمونهٔ کاربرد امکانات ویرایشی این نسخه را مشاهده کنید:

ادامه‌ی خواندن