در ادامهٔ روند اختلال دسترسی به اینترنت طی روزهای گذشته، از دیروز و با قطع کامل اینترنت در ایران عملاً دسترسی به گنجور برای کاربران عمدهٔ آن که در ایران به سر می‌برند غیرممکن شده است.

با توجه به این که این بار حتی دسترسی دیتاسنترهای داخلی به اینترنت نیز قطع شده است برای کاربران خارج از ایران نیز دسترسی به بعضی سرویس‌های گنجور میسر نیست.

برای روشن شدن وضعیت لازم است توضیحاتی در مورد سرورهای گنجور ارائه شود:

۱. سرور اصلی گنجور یک سرور ویندوزی است که در خارج از ایران قرار دارد. علاوه بر دامنهٔ اصلی گنجور (ganjoor.net) بیشتر زیردامنه‌های مستقل عملیاتی گنجور مانند گنجینهٔ گنجور (museum.ganjoor.net)، محاسبه‌گر ابجد (abjad.ganjoor.net)، کتابخانهٔ گنجور (epub.ganjoor.net)، گنجور تاجیکی (tj.ganjoor.net)، کدهای گنجور (c.ganjoor.net)، پیشخان خوانشگران گنجور (gaudiopanel.ganjoor.net)، آوای گنجور (ava.ganjoor.net)، API گنجور (api.ganjoor.net) و تعدادی دیگر از زیردامنه‌های فعال گنجور روی این سرور قرار دارند و از این جهت با قطع اینترنت در ایران در دسترس نیستند.

۲. فایلهای گنجور اعم از تصاویر گنجینهٔ گنجور، خوانش‌ها و همینطور فایلهای گنجور رومیزی و کتابخانهٔ گنجور به لحاظ حجم بالا و نیازمندی به ترافیک نامحدود روی یک سرویس میزبانی فایل مجزا در دیتاسنترهای داخل ایران نگهداری می‌شوند. از این جهت علی‌رغم آن که گنجینهٔ گنجور و خود گنجور در خارج از ایران در دسترسند به دلیل عدم دسترسی به فایلهای تصاویر و خوانش‌ها برای کاربران خارج از ایران نیز این سرویس‌ها خارج از دسترسند.

۳. تازه‌های گنجور (blog.ganjoor.net) و سایت گنجور رومیزی (dg.ganjoor.net) روی یک سرور لینوکسی در داخل ایران میزبانی می‌شوند. از این جهت داخل ایران قابل مشاهده‌اند. در مورد گنجور رومیزی چون فایلهای برنامه روی سایت گیتهاب قرار دارند دریافت آن در شرایط قطع اینترنت در ایران امکانپذیر نیست اما مجموعه‌های قابل دریافت آن روی سرویس شمارهٔ ۲ میزبانی می‌شود که در داخل ایران در زمان قطعی اینترنت در دسترس است.

۴. نسکبان (naskban.ir) روی یک سرور ویندوزی در داخل ایران که به منظور پشتیبان فایلهای گنجور تهیه شده میزبانی می‌شود. فایلها و تصاویر آن نیز روی سرویس شمارهٔ ۲ نگهداری می‌شود. از این جهت در هنگام قطع اینترنت روی اینترانت داخلی ایران (برای کاربرانی که پیشتر به آن مراجه کرده‌اند و اسکریپتهای آن روی دستگاهشان کش (cache) شده باشد) در دسترس است.

۵. سرویس آمارگیری کنتور (kntr.ir) که اخیراً برای رصد آمار بازدیدهای گنجور راه‌اندازی شده روی سرور ردیف ۴ (نسکبان) میزبانی می‌شود. از این جهت علی‌رغم آن که داخل ایران در دسترس است به دلیل عدم دسترسی به آن در خارج از ایران قادر به جمع‌آوری آمار گنجور نیست و علی‌رغم این که گنجور روی اینترنت در دسترس است و طبق معمول درصد قابل توجهی از بازدیدکنندگان آن در خارج از ایران قرار دارند آمارهای این بازدیدکنندگان را در زمان قطعی اینترنت در ایران نمی‌تواند جمع‌آوری کند. ضمناً بعضی امکانات اخیر مرتباط با آن در گنجور (این و این) به لحاظ عدم دسترسی سرور گنجور به آن در گنجور از کار می‌افتند.

۶. نکتهٔ نهایی آن که گنجور برای سرویس DNS از کلاودفلر استفاده می‌کند که به نظر می‌رسد اخیراً روی سرویس‌دهنده‌های داخلی ایران دچار اختلالات عمدی شده و اختلالات مربوط به پیش از قطع کامل اینترنت گنجور (کاهش تا ۲۵۰هزار بازدید روزانهٔ آن) می‌تواند ناشی از آن باشد. ضمناً تقریباً همهٔ سایتهای گنجور برای نمایش صحیح نیازمند دسترسی به منابعی مانند اسکریپتها و فونتها و استایل‌شیتهای در دسترس روی CDNهای بین‌المللی هستند و از این جهت نمایش آنهایی نیز که روی اینترانت داخلی قرار دارند برای بازدیدکنندگانی که پیشتر مراجعه‌ای به این سایتها نداشته باشند و این اطلاعات روی آنها کش (cache) نشده باشد به مشکل برمی‌خورد.

تصمیم به میزبانی سرور اصلی گنجور در خارج از ایران با این ایده که گنجور جزئی از اینترنت و نه یک اینترانت بسته‌ٔ داخلی باشد گرفته شده. در مورد انتخاب سرورها و سرویس‌های داخلی برای سرویس‌های جانبی نیز فاکتور هزینه دخیل بوده است.

اضافه بر شعرهای پربازدید هر بخش آمار دیگری از بازدیدهای بازدیدکنندگان گنجور در آن در دسترس قرار گرفته است و آن روند بازدید هفت‌روزهٔ اخیر یک شعر است. می‌توانید ببینید روند بازدیدهای یک شعر در طول هفت روز گذشته چگونه بوده است.

چند ماه پیش سرویسی که برای رصد آمار بازدیدهای گنجور استفاده می‌کردیم -گوگل آنالیتیکس- حساب‌های ایرانیان و از جمله حساب گنجور را بست.

به عنوان جایگزین سرویس مستقلی با هدف پوشش نیازهای گنجور طراحی کردم و نامش را کنتور گذاشتم. البته این سرویس وابسته به گنجور نیست و می‌تواند پاسخگوی نیازهای سایتهای دیگر هم باشد (فعلاً در مرحلهٔ پیش‌انتشار است).

آمار عمومی بازدیدهای گنجور از طریق پیوندی پایین صفحات آن قابل مشاهده است:

یکی از قابلیتهای فعلی کنتور آن است که می‌تواند صفحات پربازدید دیروز را نشان دهد. این قابلیت می‌تواند اثرات مناسبت‌های ادبی را روی آمار گنجور نمایان کند. به عنوان مثال این اثر روز سعدی بر روی آمارهای گنجور است:

و این اثر روز خیام:

چند وقت پیش دوستی سراغ ۲۰ غزل پربازدید حافظ را گرفت و در جواب گفتم چنین امکانی در گنجور نداریم.

الان به مدد کنتور این امکان فراهم شده که ذیل هر بخش در قسمت «پربازدیدها» بتوانید ۲۰ زیربخش یا شعر پربازدید آن بخش را مشاهده کنید.

صفحهٔ مشارکت‌های کاربران در دسترس از پایین صفحات گنجور، نمایی آماری و کلی از میزان مشارکت‌های بانام کاربران در گنجور به دست می‌دهد.

همچنان که در متن صفحه عنوان شده مشارکت‌های کاربران در گنجور محدود به این موارد نیست و این صفحه تنها پوشش‌دهندهٔ آن دسته از کارهاییست که کاربران از طریق ابزارهای در دسترس از طریق سایت گنجور در آنها مشارکت می‌کنند.

آمارها به صورت روند تاریخی روزانه و همینطور جمع‌بندی‌شده براساس کاربران به صورت صفحه‌بندی‌شده در دسترس است و بدیهی است که جزئیات مشارکت کاربر جز در مواردی که صریحاً کاربر اجازهٔ آن را می‌دهد هیچگاه به صورت عمومی در دسترس نخواهد بود. برای حفظ کارایی آمارها به صورت روزانه کَش می‌شوند و از این جهت آمارها برای روز جاری دقیق و به‌روز نیستند.

علاوه بر آن در صفحات نمایهٔ کاربران آماری کلی از میزان مشارکت‌های کاربران در دسترس قرار گرفته است.

دوستان علاقمند به ویرایش و بهبود زندگینامه‌های سخنوران می‌توانند از این پس با استفاده از دکمه‌ای که در دسترس کاربران نام‌نویسی شده است به این کار مبادرت کنند.

تغییرات به روال ویرایش‌های متن و موارد مشابه پس از بررسی تأیید یا رد می‌شوند.

امکان مشابهی نیز برای توضیحات بخش‌ها وجود دارد و کاربران می‌توانند برای بخش‌های آثار سخنوران توضیح اضافه کنند یا توضیحات موجود را ویرایش کنند.

امکان پیشنهاد مشق شعر تلاشی برای جمع‌آوری نظام‌مند نقل قول‌های شاعران از هم بوده که حاصل آن زیر شعرها و همچنین در صفحات معرفی شاعران در دسترس است (برای مطالعهٔ توضیحات بیشتر اینجا را ببینید).

در طراحی این امکان تا کنون نقل قول‌های دو شاعر مختلف را در نظر داشته‌ام تا این که به همت استاد و همراه گرامی گنجور آقای حجت‌الله عباسی چند مشق شعر از بازگویی‌های سعدی و فردوسی از شعرهای خودشان در گنجور ثبت شد.

به همین جهت در صفحهٔ معرفی این سخنوران و در قسمت مشق شعر نام خودشان هم اضافه شد. برای سخنوران دیگر هم اگر مواردی پیشنهاد شود صفحات مشابه آنها اضافه خواهد شد (این صفحات اشکال کوچکی دارند که فعلاً موفق به رفع آن نشدم و آن این است که هر بازگفته دو بار تکرار می‌شود).

یکی از کارکردهای آمار بسامد واژگان مقایسهٔ فراوانی کاربرد یک واژه بین سخنوران مختلف است. اما این کار نیازمند مراجعه به صفحات مختلف و نگه داشتن آمارهای هر صفحه است که زمانبر و پیچیده است.

برای آسان‌سازی این کار به صفحهٔ جستجو امکانی اضافه شده که با آن می‌توان میزان فراوانی کاربرد یک واژه را میان سخنوران و بخش‌های مختلف مشاهده و مقایسه کرد. این امکان به طور پیش‌فرض پایین صفحات جستجو و مطابق تصویر بعد در دسترس است:

نتیجه:

در صورتی که هر کدام از پیوندهای ستون بخش را دنبال کنید می‌توانید بسامد آن واژه را به تفکیک زیربخش‌ها ببینید:

و این کار را برای زیربخش‌ها تکرار کنید.

در صفحات جستجویی که از طریق همین بخش یا بخش‌های بسامد واژگان در صفحات معرفی سخنوران یا زیربخش‌های آثار آنها و یا از طریق صفحهٔ آمار باز می‌شوند این قسمت به طور پیش‌فرض بالای صفحه قرار دارد و با باز شدن صفحه به طور خودکار محاسبه می‌شود.

غیر از این، آقای حسین سامانی چند روز پیش مشکلی را در محاسبهٔ بسامد واژگان برای بخش‌های دارای عمق زیاد از زیربخش‌ها گزارش کردند که این مشکل هم‌اکنون از لحاظ نرم‌افزاری حل شده، منتهی تصحیح اعداد نیازمند شمارش مجدد واژگان است که آن هم در دست انجام است.