تاجیکستان علی‌رغم مردم فارسی‌زبانش مخاطبان زیادی در گنجور ندارد و این البته به نظر می‌رسد ناشی از تفاوتی است که خط سیریلیک ایجاد کرده باشد.

سالها پیش در گنجور قابلیتی ایجاد کردم که برای مخاطبان با زبان مرورگر تاجیکی نسخهٔ ترجمهٔ گوگل از فارسی به خط تاجیکی را نمایش بدهیم. این قابلیت تأثیر قابل مشاهده‌ای روی وضعیت مخاطبان تاجیکستانی گنجور نگذاشت و بعدتر به دلیل مسائل فنی ناخواسته‌ای که ایجاد کرد آن قابلیت را حذف کردم.

چندی پیش در مصاحبه‌های مربوط به کتاب گنجور: قدرت بی‌نهایت کوچک‌ها و در بحث مخاطبان گنجور در مناطق مختلف جهان مهدی سلیمانیهٔ عزیز در این مورد پرسید و من را دوباره به یاد این مسئله انداخت.

علت آن که نسخهٔ ترجمهٔ گوگل گنجور مخاطب پیدا نمی‌کند می‌تواند آن باشد که عمدهٔ ورودی‌ها و آشنایی اولیهٔ مخاطبان از راه خود گوگل و موتورهای جستجوست و چون نسخهٔ ترجمهٔ گوگل در نتایج جستجو ظاهر نمی‌شود مخاطب، گنجور را نمی‌یابد.

از این جهت به نظرم رسید با ایجاد یک سایت مستقل برای مخاطبان خط تاجیکی می‌توانیم مسئلهٔ کشف‌پذیر بودن گنجور را حل کنیم.

با این اوصاف به کمک کار بزرگی که سالهاست به همت آقای جلال حجتی فهیم و در قالب پروژهٔ پرشین تاجیک انجام شده نسخهٔ اولیه‌ای از برگردان اشعار گنجور به خط تاجیکی را برای چهار شاعر (حافظ، خیام، فردوسی و مولانا) در دسترس گذاشته‌ایم.

از آنجا که در خط تاجیکی کسرهٔ اضافه بر خلاف خط فارسی همه جا نوشته می‌شود لزوماً خروجی فعلی ایده‌آل نیست. اما شروعی است برای بهبودهای آینده. امیدواریم به زودی به اضافه کردن امکاناتی چون جستجو، خوانش اشعار و نهایتاً ویرایشگر برای تصحیح اشکالات خط تاجیکی راه را برای استفادهٔ بیشتر و بهتر همزبانان تاجیک فراهم کنیم.

نسخهٔ فعلی امکان مرور سلسله‌مراتبی آثار (نوار ناوبری بالا)، مشاهدهٔ شعر یا بخش بعد و مشاهدهٔ برگردان گوگل از نسخهٔ کامل صفحهٔ متناظر در گنجور را فراهم می‌آورد.

با وجود آن که سرویس ترجمهٔ گوگل کاری بیش از نویسه‌گردانی می‌کند و کلمات را با معادلهای آنها جایگزین می‌کند می‌تواند ابزار کمکی خوبی جهت دسترسی مخاطبان تاجیکی به منابع بیشتر باشد. از این جهت روی قسمتی از اشکالاتی که در نسخهٔ ترجمهٔ گوگل گنجور دیده می‌شد کار شده و اکنون در این نسخه بیشتر آیکون‌ها و نمادهای تصویری به درستی نمایش داده می‌شوند.

لطفاً به دوستان تاجیک خود نسخهٔ تاجیکی گنجور را به نشانی tj.ganjoor.net معرفی کنید و اگر بازخورد و پیشنهادی در این زمینه داشتند آنها را ذیل همین نوشته منعکس بفرمایید.

امیدواریم به زودی همهٔ گنجور را در این نسخه پوشش دهیم و امکانات لازم برای ویرایش و بهبود توسط خود تاجیک‌ها را ارائه کنیم.

در کنار آمارهای بسامد واژگان برای کل گنجور و هر سخنور و بخش امکان شمارش تعداد و فراوانی کلمات یک شعر نیز به بخش اطلاعات آن افزوده شده است که ممکن است به طور موردی به کار پژوهشگران بیاید. تصاویر زیر گویای روش دسترسی به و نحوهٔ استفاده از این قابلیت هستند.

امکان کوچکی به محاسبه‌گر ابجد افزوده شده که با استفاده از آن می‌توان لینک به جستجوی جاری را مشاهده و در صورت نیاز از طریق نوار نشانیِ مرورگر کپی و ارسال کرد.

کار سرشماری بسامد واژگان گنجور پایان یافته و دستاورد پایانی در پایین این برگه در دسترس است:

از آنجا که بیشترین بسامد از آن حروف ربط و واژگان کم‌تأثیر است برای کاهش نویز و واضح‌تر شدن اطلاعات معنی‌دار امکان حذف واژگان «کم‌هوادار» از آمار صد واژهٔ ابتدایی کلی یا همهٔ بخش‌ها اضافه شده است. این واژگان را از میان دویست واژهٔ پربسامد کلی انتخاب کرده‌ایم.

در شاهنامه چند بار از ایران نام برده شده؟ پرکاربردترین کلمه غیر از حروف ربط و افعال پرکاربرد در رباعیات خیام کدام کلمه است؟ در غزلیات سعدی بیشتر از واژهٔ «دلبر» استفاده شده است یا از واژهٔ «معشوق»؟ به نسبت حجم کل، درصد کاربرد کلمهٔ «عشق» در غزلیات شمس بیشتر است یا در غزلیات حافظ؟

«بسامد واژگان» در فهرست‌های بخش‌های گنجور برای پاسخگویی به این دسته سؤالات ایجاد شده است. البته کلمات بر اساس شکل آنها شمارش شده‌اند و از این جهت «می» استمرار در کلمهٔ «می‌رود» با «می» به معنی شراب یک کلمه در نظر گرفته شده‌اند. کلمات شمارش شده نیز لزوماً یک کلمه نیستند و بر حسب این که با چه رسم‌الخطی در گنجور نوشته شده باشند ممکن است قسمتی از یک کلمهٔ کامل (مثالش همان «می» در «می‌رود») یا ترکیب چند کلمه باشد مثل «دیگرست» که چون فاصله‌ای بین «دیگر» و «است» وجود نداشته یک کلمه محسوب شده. در جداسازی کلمات نیز فعلاً ترجیح داده‌ایم نیم‌فاصله را نیز مانند فاصله به عنوان جداساز کلمات در نظر بگیریم.

با وجود ایرادات یاد شده می‌توان با استفاده از این ابزار، تقریبی از پاسخ‌های احتمالی برای پرسش‌های طرح شدهٔ ابتدایی را به دست آورد.

شمارش کلمات فرایندی زمان‌بر است و تا پوشش همهٔ گنجور چند روزی طول خواهد کشید. در بخش‌هایی که کار شمارش کلماتشان تمام شده قسمتی به نام «بسامد واژگان» ظاهر می‌شود که به طور پیش‌فرض ۱۰۰ واژهٔ پربسامد آن بخش را به ترتیب نزولی بسامد نمایش می‌دهد. با تایپ کلمهٔ مورد نظر خود در کادر «جستجوی واژه» می‌توانید بسامد، ردیف آن در فهرست این واژه‌ها، تعداد و درصد تعداد آن به نسبت تعداد کل واژه‌ها را مشاهده کنید. عدد «ردیف» واژه‌ها لزوماً نمایانگر ترتیب از لحاظ بسامد نیست و تنها نمایانگر آن است که اگر فهرست صدواژهٔ ابتدایی تا واژهٔ جستجو شده ادامه پیدا می‌کرد در شماره ردیف آن چه عددی نوشته می‌شد.

با کلیک یا لمس لینک متناظر هر واژه می‌توانید آن را در بخش جاری جستجو کنید.

بخش عمدهٔ محتوای گنجور از نرم‌افزارها و وبگاه‌های دیگر وارد شده است و در این زمینه علاقمندان ادبیات مدیون بزرگوارانی هستند که پیش و بیش از گنجور روی دیجیتالی کردن میراث ادب ایران‌زمین سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

منبع اولیه دیجیتال هر شعر در کادر اطلاعات داخل آن مشخص شده است.

البته در طول زمان و به همت کاربران و همراهان گنجور متون وارد شده تکمیل یا تصحیح شده و تغییر کرده‌اند و لزوماً دیگر با منبع اولیه همخوانی ندارند. پیشتر در صفحهٔ منابع گنجور فهرستی ثابت از این منابع را نگهداری می‌کردیم که با فواصل طولانی تکمیل می‌شد.

برچسب‌های منابع دیجیتال گنجور را تکمیل کردیم و هم‌اکنون همهٔ شعرها دارای برچسب منبع اولیه هستند. منابع را به سه دسته (۱. نرم‌افزارها و وبگاه‌های دیگر، ۲.همراهان گنجور و ۳.پروژهٔ بازبینی OCR) تقسیم کردیم و علاوه بر یک آمار دسته‌بندی شده بر این اساس، آمار ریز ورودی از منابع را شامل نام عزیزانی که به شکل فردی یا تیمی مجموعه‌های حجیمی را برای گنجور تایپ کرده بودند در دسترس گذاشتیم.

آمار کنونی فقط پوشش‌دهندهٔ بخش منظوم گنجور است. امیدواریم در آینده آماری معادل را که پوشش‌دهندهٔ بخش منثور و در نهایت همهٔ متون در دسترس از طریق گنجور باشد اضافه کنیم.

در صفحات معرفی شاعران، بخش نقل قول‌های احتمالی آنان از دیگران و دیگران از آنان برای شاعرانی که با تعداد زیادی از شاعران دیگر ارتباط داشتند باعث شلوغی صفحاتشان شده بود. لینک به این صفحات را از حالت قبلی خارج کردم و آنها را در یک کادر (به طور پیش‌فرض بسته شده) به اسم «مشق شعر» تجمیع کردم. لینک‌ها نیز با تصاویر شاعران جایگزین شده‌اند.

بخش «آمار» نیز به طور پیش‌فرض بسته شده است تا کسانی که نیاز به مشاهدهٔ اطلاعات آن دارند آن را باز کنند و از شلوغی صفحه کاسته شود.

به جای لینک ساده به صفحات پیشنهاد تصاویر شاعران نیز اولین تصویر پیشنهاد شده در صورت وجود نمایش داده می‌شود. این تصویر برای مواردی که تصویر چهرهٔ گنجور از طراحی مشخصی برداشته شده باشد همان تصویر مرجع است.