بایگانی سالیانه: ۱۴۰۰

شماره‌های خطوط و ابیات از ابتدای بخشها و کتابها

شماره‌های خطوط و ابیات از ابتدای بخشها و کتابها با لمس یا کلیک شمارهٔ بیت یا خط در دسترس قرار گرفته است که می‌تواند به دوستانی که کتاب خاصی را مطالعه می‌کنند در محاسبهٔ میزان مطالعه شده و نسبتش به میزان باقیمانده کمک کند و همینطور ابزاری کاربردی برای دوستانی باشد که متن گنجور را با متون چاپی دارای شمارهٔ خطوط مقایسه می‌کنند.

شماره‌های کلی ابیات

برای متون منثور آمیخته با نظم مثل گلستان سعدی، علاوه بر شمارهٔ کلی خط، شمارهٔ بیت به نسبت ابیات منظوم و شمارهٔ پاراگراف به نسبت پاراگرافهای نثر نیز نشان داده می‌شود.

شماره‌ها در متون مخلوط نظم و نثر

پیشتر بعضی از بخشهای طولانی شاهنامه جهت مطالعهٔ آسان‌تر به بخشهای کوچکتر شکسته شده و اکنون شمارهٔ ابیات بر اساس مجلدات چاپ مسکو نیز به ابیات شاهنامه اضافه شده است.

شماره‌های ابیات شاهنامه بر اساس مجلدات چاپ مسکو

تسهیل کپی و به اشتراک‌گذاری متن اشعار

در کادر حاشیه‌های اشعار چند دکمه برای «نشانه‌گذاری شعر جاری» (که بیت یا خط اول شعر یا متن جاری را نشانه‌گذاری می‌کند)، «رونوشت نشانی» (که آدرس یا URL صفحه را به حافظه کپی می‌کند)، «رونوشت متن» (که متن شعر یا متن جاری را به حافظه کپی می‌کند) و نهایتاً «همرسانی» (که روی دستگاهها و مرورگرهای سازگار امکان به اشتراک‌گذاری مستقیم متن و نشانی صفحه را با برنامه‌های دیگر فراهم می‌کند) اضافه شده است.

دکمه‌های کپی و به اشتراک‌گذاری

همین امکانات برای بیتها نیز به طور مستقل در نظر گرفته شده است که با لمس یا کلیک شماره‌های ابیات در دسترس قرار می‌گیرد.

دکمه‌های کاربردی بیت‌های اشعار

امکانی نیز برای درج نشانی اشعار یا ابیات و خطوط اشعار گنجور در حاشیه‌ها در نظر گرفته شده است که بدون نیاز به استفاده از دکمهٔ «درج پیوند» عنوان کامل شعر یا بیت را در حاشیه درج می‌کند.

درج نشانی بیت در حاشیه‌ها

امکان نشانه‌گذاری ابیات

کاربران گنجور از این پس می‌توانند با لمس شماره‌های ابیات/خطوط، موارد مورد علاقهٔ خود را برای مراجعهٔ بعدی «نشانه‌گذاری» کنند. خطوط نشانه‌گذاری شده جزء اطلاعات خصوصی کاربران است و «نشانه‌»های یک کاربر به کسی جز خود او نشان داده نمی‌شود.

فهرست موارد نشانه‌گذاری شده در پیشخان کاربری و از قسمت «نشانه‌های من» به ترتیب نزولی زمان نشانه‌گذاری در دسترس قرار دارد.

شماره‌های ابیات و امکانات مرتبط

امکان قدیمی شماره‌گذاری ابیات به‌روزرسانی شده است و به جای شماره‌های متنی، شماره‌ها به صورت گرافیکی (تصویری) نمایش داده می‌شوند تا مزاحمتی برای کپی متن ایجاد نکنند. علاوه بر این به طور پیش‌فرض با مشاهدهٔ متن صفحات اشعار، خطوط متن شماره‌گذاری می‌شوند (بالای کادر حاشیه‌ها امکان «حذف شماره‌ها» وجود دارد).

شماره‌های خطوط قابل کلیک و لمس هستند و با کلیک روی آنها برای اشعار دارای خوانش امکان خوانش متن با انتخاب گوینده از خط جاری به بعد پیشبینی شده است (برای خوانش‌هایی که حجم بالایی دارند زمان انتظار برای شروع خوانش بالاتر است و ممکن است زمان قابل توجهی را منتظر بمانید تا خوانش شروع شود).

در صورتی که کاربر وارد سیستم شده باشد امکان درج حاشیه برای خط جاری را دارد. حاشیهٔ ایجاد شده قسمتی از ابتدای متن خط متناظر را همراه دارد و با کلیک روی عبارت «دربارهٔ » در آن کاربر می‌تواند بیت متناظر را ببیند. ضمناً کاربر وارد شده می‌تواند ویرایش متن را از خط انتخاب شده شروع کند.

مثنوی ولدی یا ولدنامهٔ سلطان ولد

مثنوی ولدی یا مثنوی ولد -که بیشتر با عنوان «ولدنامه» شناخته می‌شود- از آثار فرزند مولانا «سلطان ولد» و شامل سرگذشت و احوال ملای روم و اطرافیان او با استفاده از نسخهٔ آماده شده به کوشش خانمها نجما جبرئیل موسوی و نیلوفر غلامی قابل دریافت از وبگاه تصوف ایرانی به گنجور اضافه شد.

سرودن این مثنوی به تصریح سراینده در اول ماه ربیع الاول سال ۶۹۰ هجری قمری آغاز شده و ظرف چهار ماه تمام شده است. نسخهٔ در دسترس از طریق گنجور شامل حدود ۹,۰۰۰ بیت است که البته شامل نقل قولهایی از مولانا هم می‌شود.

این مثنوی به لحاظ این که قدیمی‌ترین سند تاریخی در مورد سرگذشت و احوال آثار مولوی است ارزش تاریخی بالایی دارد. بخشی از ارزش آن مربوط به عناوین منثور و طولانی بخشهای مختلف آن می‌شود که با نثری ساده و صریح و بی قید و بند و پیچیدگی نوشته شده است. از لحاظ ادبی بنا بر نظر استاد جلال الدین همایی از اشعار سست و قوافی نادرست خالی نیست اما شعرهای محکم و پرمعنی هم در آن یافت می‌شود. این استاد بزرگوار اعتقاد دارند که اشعار نیمهٔ دوم این مثنوی محکم‌تر و بهتر از نیمهٔ اول آن است گویی که زبان شاعر در حین سرودن منظومه روان‌تر شده است.

این اثر نیز مطابق روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، دریای سخن و ساغر و همینطور کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت است.

امکان حذف حساب کاربری و تغییرات دیگر

در پیشخان کاربر گنجور امکان «حذف حساب کاربری» اضافه شده است که برای کاربرانی که تمایل دارند اطلاعات آنها (حاشیه‌ها، خوانش‌ها و …) از گنجور به طور کامل حذف شود این امکان را فراهم می‌کند.

حذف حساب کاربری
دکمهٔ «حذف حساب کاربری»

برای «حذف حساب کاربری» (به جهت جلوگیری از حذف تصادفی حساب و اطمینان از عزم کاربر برای حذف حساب)، نیاز به کلمهٔ عبور و دسترسی به ایمیلی که با آن ثبت نام کرده‌اید دارید. اگر کلمهٔ عبور خود را به یاد نمی‌آورید می‌توانید از حساب کاربری خود خارج شوید و فرایند فراموشی کلمهٔ عبور را دنبال کنید. فرایند کار به این صورت است که ابتدا کلمهٔ عبور شما درخواست می‌شود و سپس به ایمیلی که با آن ثبت نام کرده‌اید یک رمز ارسال می‌شود. با ورود آن رمز حساب کاربری شما پاک خواهد شد.

ضمناً فرایندهای ثبت‌نام و فراموشی کلمهٔ عبور که پیشتر از طریق گنجینهٔ گنجور انجام می‌شد از این پس بدون خارج شدن از گنجور انجام می‌شود. البته همچنان نام کاربری ایجاد شده در هر یک از سامانه‌های گنجور، گنجینهٔ گنجور و پیشخان خوانشگران گنجور بین آنها مشترک است و با حساب کاربری ایجاد شده در یکی از این سامانه‌ها می‌توانید در بقیهٔ آنها وارد شوید.

علاوه بر آن صفحه‌ای برای مستندسازی شرایط استفاده و حریم خصوصی کاربران گنجور ایجاد شده است که در پیوندهای پایین صفحات و همچنین در صفحهٔ ثبت نام در دسترس است.

نکاتی برای پیشنهاد تصحیحات متن

قابلیت جدیدی که به گنجور اضافه شده به کاربران ثبت نام شده امکان آن را می‌دهد که تصحیحات مد نظر خود برای غلطهای تایپی متن را به صورت سیستمی پیشنهاد دهند و از نتیجهٔ رسیدگی به این پیشنهادها مطلع شوند. ضمناً سوابق تغییرات اعمال شده نگهداری می‌شود و ویرایش‌های تأیید شده در صفحهٔ ویرایش در دسترس است.

امکان «ویرایش» اجازه می‌دهد که کاربران گنجور متن گنجور را بهبود دهند.
امکان «ویرایش» اجازه می‌دهد که کاربران گنجور متن گنجور را بهبود دهند.
کاربران می‌توانند در میز کاربری و در قسمت «ویرایش‌های من» نتیجهٔ بررسی ویرایش‌های پیشنهادیشان را مشاهده کنند
کاربران می‌توانند در میز کاربری خود و در قسمت «ویرایش‌های من» نتیجهٔ بررسی ویرایش‌های پیشنهادیشان را مشاهده کنند
سوابق ویرایش در صفحهٔ ویرایش در دسترس است. در هنگام ویرایش تغییرات با نمایش کلمات جدید با حروف قرمز و کلمات حذف شده با حروف آبی نمایش داده می‌شوند.
سوابق ویرایش در صفحهٔ ویرایش در دسترس است. در هنگام ویرایش تغییرات با نمایش کلمات جدید با حروف قرمز و کلمات حذف شده با حروف آبی نمایش داده می‌شوند.

خواهشمند است کاربران علاقمند در ویرایش متن به نکات زیر توجه کنند:

۱. در بررسی تصحیحات پیشنهادی سندیت ملاک است و نه زیبایی یا شهرت ضبط خاصی از بیت یا حتی منطق. همچنان که بسیاری از دوستان آگاهی دارند عموم آثار ادبی قدیمی ما به خط شاعر به دست ما نرسیده و آنچه به دست ما رسیده نسخه‌های رونویسی شده از این آثار است که آنها هم مشکلات خاص خود را دارند (این نسخه‌ها به نوبهٔ خود از روی نسخه‌های دیگر نوشته شده‌اند و در این بازنویسی‌ها به دلایل مختلف از جمله ناخوانایی دستخط نسخهٔ مرجع، ناآشنایی کاتب با واژه‌های از رواج افتاده، بعضاً دستبرد ذوقی کاتب برای زیباتر کردن اشعار یا دستبرد ناامانت‌دارانه جهت همراستا کردن آنها با عقاید کاتبان و … متن تغییر کرده است) و با هم همخوانی ندارند. راهکار حل این مشکلات استفاده از حاصل پژوهشهای ادیبان و دانشمندان معاصر در ترتیب دادن متون تصحیح شده است. در مواردی که مأخذ گنجور مشخص است مثلاً در مورد دیوان حافظ که از روی تصحیح قروینی-غنی تایپ شده یا شاهنامه که مطابق شاهنامهٔ چاپ مسکو است در بررسی تصحیحات به همین منابع نگاه می‌کنیم (حتی اگر تصحیحات دیگر به طور واضح کیفیت بهتری داشته باشند چون ما نمی‌توانیم کل متن را تغییر دهیم اگر به فرض چند بیت را تغییر بدهیم کل متن از سندیت و مطابقت با نسخهٔ مرجع خارج می‌شود). دوستان عزیز توجه داشته باشند که «قول معروف» اشعار یعنی آن نقلی که در دهانها می‌چرخد و معروف است نیز لزوماً صورت صحیح شعر نیست و اتفاقاً به لحاظ آن که با ذوق زبان معاصر ما تراش خورده و بهبود پیدا کرده معمولاً در آن دست برده شده است. علاوه بر این بدیهی است که ویرایشهای ذوقی که حاصل تراوشات ذهنی شخصی دوستان باشند نیز هیچگاه تأیید نخواهند شد. محاسبات منطقی نیز هیچگاه بر آنچه در نسخه‌های معتبر درج شده ارجحیت ندارد چرا که بسیاری از این محاسبات مطابق طرز تفکر و زبان امروزی ما به نتیجه می‌رسند و لزوماً نحوهٔ کاربرد زبان و نحوهٔ بیان مفاهیم در روزگار شاعر با صورت امروزی آن مطابقت ندارد.

۲. امکان اضافه و حذف کردن ابیات و مصاریع در حال حاضر وجود ندارد. لذا لطفاً تلاش نکنید با جابجایی متن مصاریع این مسأله را حل کنید چون در صورتی که کلاً متن یک مصرع تغییر کرده باشد امکان تأیید ویرایش وجود ندارد.

۳. در استفاده از علائم سجاوندی (علامت سؤال و نقطه و …) به خصوص در مورد اشعار حد اعتدال را رعایت کنید. ممکن است یک بیت به صورتهای مختلف (سؤالی یا خبری و …) قابل خواندن باشد و اتفاقاً شاعر عمدی در این نحوهٔ سرودن شعر و چندخوان کردن آن داشته باشد اما ما با علامتگذاری خواننده را فقط به یک روش خواندن محدود می‌کنیم. در متون نثر استفاده از این علائم در حد متعادل به روخوانی صحیح متن کمک می‌کند.

۴. در دستور خط از به کار بردن رویکردهای نامتداول و کمتر شناخته و پذیرفته شده -علی رغم برتریهای احتمالی- خودداری کنید و مطابق آنچه بیشتر به کار می‌رود و مورد پذیرش است متن را ویرایش کنید. های مکسور مثل ه در «خانهٔ من» را حتی‌الامکان مانند نمونه (خانهٔ) تایپ کنید. نوشتن یای تلفظ شده در این وضعیت به صورت «خانه‌ی من» مزایایی دارد اما به لحاظ آن که گنجور در جستجوی متن، نیم فاصلهٔ بین «ه» و «ی» را به فاصله تبدیل می‌کند نتایج نامطلوبی ایجاد می‌شود. گنجور در جستجو همزه‌های روی های مکسور را حذف می‌کند و آنها نادیده می‌گیرد.

۵. کلمات فارسی را حتی الامکان و در صورتی که ضرورتی وجود ندارد حرکت‌گذاری نکنید. کاربران می‌توانند با انتخاب واژه‌ها و جستجو در لغتنامه نحوهٔ تلفظ صحیح آنها را بیابند یا از خوانش‌های صوتی استفاده کنند. حرکت‌گذاری غیر ضروری کلمات هم خواندن شعر را سخت می‌کند و هم روی جستجوپذیری متن تأثیر منفی دارد. حرکت‌گذاری متون عربی و غیرفارسی توصیه می‌شود چرا که امکان یافتن تلفظ صحیح آنها از روی واژه‌نامه وجود ندارد.

عدم اسکرول خودکار در پخش خوانش‌ها و مشکل اسپاتیفای

با تغییری که در پخش‌کنندهٔ خوانش‌های اشعار سایت ایجاد شده، از این پس اسکرول خودکار به محل مصرع/پاراگراف جاری غیرفعال شده است. برای دوستانی که به عملکرد قبلی علاقمندند یک دکمه برای فعال کردن آن در نظر گرفته شده که می‌تواند به تناوب فعال و غیرفعال شود.

دکمهٔ اسکرول خودکار در هنگام پخش خوانش

ضمناً به لحاظ آن که اخیراً دسترسی آی پی های ایران به اسپاتیفای توسط این سرویس محدود شده است فعلاً پیشنهاد موسیقی از طریق اسپاتیفای امکانپذیر نیست (سرور گنجور در حال حاضر در ایران قرار دارد). احتمالاً طی ماههای آینده با انتقال سرور گنجور به خارج از ایران این مشکل حل خواهد شد.

متأسفانه اخیراً دسترسی آی پی های ایران به اسپاتیفای توسط این سرویس محدود شده است و فعلاً پیشنهاد موسیقی از طریق اسپاتیفای امکانپذیر نیست.

گنجور رومیزی ۲.۹۴

گنجور رومیزی ۲.۹۴ با امکانات جدیدی در بخش بارگذاری خوانش و همینطور ویرایشگر در دسترس قرار دارد. در تصاویر زیر می‌توانید امکانات جدید را مشاهده بفرمایید.

امکان جایگزینی خوانش با مشخصات کاربر و نام خوانشگر همسان
امکان جایگزینی خوانش با مشخصات کاربر و نام خوانشگر همسان
تبدیلات جدید برای مصاریع در ویرایشگر
تبدیلات جدید برای مصاریع در ویرایشگر
امکان افزودن یک شعر به انتهای شعر پیشین در بخش
امکان افزودن یک شعر به انتهای شعر پیشین در بخش

برای دستیابی به آخرین به‌روزرسانی از منوی «راهنما» فرمان «پرس و جو برای ویرایش جدیدتر» را اجرا کنید.

جلال عضد، قصاب کاشانی و دیوان کمپانی

به همت دو تن از دوستداران ادبیات فارسی سه دیوان ارزشمند در گنجور در دسترس قرار گرفته است.

به همت آقای سیدمحمدرضا شهیم (که پیشتر نیز آثار شاهدی به همت ایشان به گنجور اضافه شده بود) دیوان جلال عضد یزدی شاعر قرن هشتم و از معاصرین خواجو و حافظ و همینطور دیوان محمدحسین غروی اصفهانی معروف به آیت الله کمپانی و متخلص به مفتقر که دیوانش به لحاظ تسلط ایشان بر ادبیات عرب و استفاده از اوزان نامتداول شعر عربی در اشعار فارسی شایان توجه است در گنجور در دسترس قرار گرفته است.

به همت آقای سعید محمدی دیوان قصاب کاشانی از شاعران دورهٔ صفویه و از معاصرین و معاشرین صائب تبریزی به گنجور اضافه شده است.

این آثار نیز مطابق روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، دریای سخن و ساغر و همینطور کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت هستند.