در نوار بالایی گنجینهٔ گنجور یک ورودی متنی برای جستجو در نظر گرفته شده است که می‌توان با آن در میان عناوین، شرح‌ها و برچسب‌های نسخه‌ها و تصاویر گنجینهٔ گنجور جستجو کرد.

نتایج در دو ستون مجزا (برای نسخه‌ها و تصاویر) نمایش داده می‌شود و نتایج هر ستون در صفحات ۵۰ تایی در دسترس است که امکان بارگذاری نتایج بیشتر در انتهای هر ستون از طریق دکمهٔ «بیشتر» وجود دارد.

نسخهٔ قونیه کهن‌ترین نسخهٔ مثنوی مولاناست که حدود دو سال پس از فوت وی یعنی سال ۶۷۴ هجری قمری کتابت آن آغاز گشته و در سال ۶۷۷ هجری قمری به اتمام رسیده است.

کاتب این نسخه محمد بن عبدالله القونوی از مریدان سلطان ولد پس از تصحیح نسخه‌های دست‌نوشت موجود مثنوی توسط فرزند مولانا و خلیفهٔ او حسام الدین چلبی آن را استنساخ کرده است.

این نسخه با شمارهٔ ۵۱ و به ابعاد ۴۹.۷ در ۳۲.۲ سانتیمتر در موزهٔ مزار مولانا در قونیه نگهداری می‌شود.

جلد بسیار نفیس عصر سلجوقی، کاغذ کم آهار و اندکی ضخیم به رنگ زرد روشن از ویژگی‌های ظاهری این نسخه است.

دیباچه، شش دفتر مثنوی و آغاز متن هر دفتر به وسیلهٔ مخلص فرزند عبدالله هندی تذهیب شده است.

همان طور که اشاره شد کتابت این نسخه از روی نسخه‌ای است که در حضور مولانا تصحیح شده و در حضور حسام الدین چلبی و سلطان ولد با نسخهٔ اصلی مقابله شده است.

ظاهراً از نسخهٔ دست‌نویس چلبی اثری نیست. احتمال می‌رود طبق عادت مرسوم آن زمان پس از استفاده از آن نسخه به عنوان پیش‌نویس آن را به خاک سپرده باشند.

نقل از کتاب مثنوی معنوی از روی نسخهٔ قونیه به کوشش دکتر محمدرضا برزگر خلقی، انتشارات زوار

یک نسخهٔ‌ تصویربرداری شده از این کتاب از کانال تلگرامی کتابخانهٔ اسلامی و تصوف دریافت و به گنجینهٔ گنجور اضافه شد. این نسخه به نظر می‌رسد از روی نسخهٔ عکسی منتشره در ترکیه به سال ۱۹۹۳ اسکن شده باشد. متأسفانه از تصویر در دسترس در این نشانی که خودش هم درست اسکن نشده چند صفحه افتادگی دارد.

این کتاب که به نظر می‌رسد با متن مثنوی گنجور همخوانی کامل دارد مطابق متن گنجور فهرست‌گذاری شده است و هم‌اکنون (جز ۴ بخش از دفتر چهارم مطابق افتادگی نسخهٔ تصویربرداری شده) تصاویر صفحات آن مطابق متن مربوط به هر بخش از گنجور در دسترس قرار گرفته است.

گلستان سعدی گنجور با نقائص و افتادگیهای فراوانش همیشه مورد انتقاد به حق دوستداران ادبیات همراه گنجور بوده است. بعد از گذشت ده سال از در دسترس قرار گرفتن آن در گنجور، بالاخره روزی رسیده که می‌توانیم ادعا کنیم متن گنجور به اندازهٔ کافی کامل و خالی از اشکالات تایپی است.

متن گلستان طی روخوانی کاملی که انجام شده (و خروجی آن در قالب خوانشهای صوتی در سایت در دسترس قرار گرفته) با متن چاپی تصحیح شادروان محمدعلی فروغی مقابله شده است. متن در موارد معدودی به ظن وجود اشتباه چاپی در نسخهٔ تصحیح فروغی با آن متفاوت است یا بدل ذکر شده در پاورقی استفاده شده یا از متنهای دیگر مانند شرح استاد خزائلی یا گزیدهٔ گلستان استاد انوری. در تصحیح متن از تلاشهای دوستانی که در قالب حاشیه‌ها خطاها را گزارش کرده بودند و متن صحیح را ارائه کرده بودند استفادهٔ فراوان شده. همراهی این دوستان عامل آن بوده که علی رغم نقائص فراوان در طول این سالها باز هم گلستان گنجور برای مراجعان قابل استفاده باشد. به طور خاص دوستان دیگری که پیشتر خوانش بخشهایی از گلستان را شروع کرده بودند: آقایان اسماعیل فرازی (باب چهارم) و سهیل قاسمی (باب هشتم) زحمت تصحیح قسمتهایی از متن را کشیده بودند و استاد گرامی آقای احمد موفقی نیز متن کاملی از گلستان را برای من ارسال کردند که از آن استفادهٔ فراوان بردم.

در فرایند بازبینی متن گلستان تلاش شد تا حاشیه‌های علاقمندان که علاوه بر تذکر متن کامل و صحیح بعضاً شامل نکات ادبی یا متن نسخه‌های بدل بوده حفظ شود. منتهی در بخشهای پایانی باب هشتم به دلیل نیاز به اضافه شدن بخشهای جاافتاده عملاً حاشیه‌ها جابجا و گیج‌کننده شده بودند که به ناچار حاشیه‌های نیمهٔ دوم باب هشتم حذف شدند.

غیر از آن همچنان که اشاره شد خوانش کاملی از گلستان در سایت در دسترس قرار گرفته است که می‌تواند مبنای اولیه‌ای برای تولید خوانشهای مخاطب پسندتر باشد. این خوانشها در قالب کلیپهای ویدیویی روازنه نیز از طریق کانال تلگرامی به نشانی @hrmoh در دسترس قرار می‌گیرد. ضمناً خوانش کل گلستان در قالب یک فایل یک تکه از طریق یوتیوب در دسترس است.

کار دیگری که روی گلستان سعدی در گنجور انجام شده فهرست‌گذاری دوازده نسخهٔ خطی نفیس گلستان در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور است و به این ترتیب علاوه بر آن که عموم علاقمندان می‌توانند از نگاره‌های این نسخه‌ها لذت ببرند پژوهشگران و علاقمندان به نسخ خطی نیز می‌توانند ذیل هر بخش به تصویر متن آن بخش در این نسخه‌ها جهت مقابله و مقایسه دسترسی داشته باشند.

مجموعهٔ متناظر آثار شیخ اجل در مخزن مجموعه‌های گنجور رومیزی (ساغر و دریای سخن) نیز به‌روزرسانی شده است و دوستان می‌توانند با دریافت مجدد آثار سعدی به نسخهٔ بازبینی شدهٔ گلستان دسترسی پیدا کنند. فایل epub در دسترس از طریق کتابخانهٔ گنجور نیز جایگزین شده است.

پنج نسخهٔ خطی دیوان حافظ در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور با تعیین اشعار مرتبط در گنجور تقریباً به طور کامل فهرست‌گذاری شده‌اند. بخشهایی از این دیوانها که متن آنها در گنجور موجود نبوده است (اشعار منتسب) فهرست‌گذاری نشده‌اند.

علاقمندان و محققان گرامی می‌توانند در کادر حاشیه‌های اشعار با کلیک بر روی تصاویر صفحات این دیوانها به تصویر بزرگ و با کیفیت دسترسی داشته باشند.

فهرست اشعار هر نسخه به ترتیب خود آن نسخه نیز در صفحات اختصاصی آنها در گنجینهٔ گنجور در دسترس است.

فهرست این نسخه‌ها به این ترتیب است:

۱. دیوان حافظ نسخه‌برداری شده در رمضان ۸۵۵ ه.ق توسط سلیمان الفوشنجی

۲. دیوان لسان الغیب سنهٔ ۹۲۰ هجری قمری دارای مقدمهٔ منثور

۳. دیوان حافظ دانشگاه پرینستون نوشته شده به تاریخ جمادی الثانی ۹۲۶ هجری قمری

۴. دیوان حافظ به خط سلطانعلی مشهدی با تصاویر حاشیهٔ افزوده در دورهٔ گورکانی هند

۵. کتاب خواجه حافظ شیرازی به خط محمد ساوجی مورخ ۱۲۸۰ هجری قمری

از نکات قابل توجه آن است که در هیچکدام از این نسخه‌ها غزل با مطلع «ای دل مباش یک دم خالی ز عشق و مستی» به طور مستقل وجود ندارد و تنها ابیاتی از آن با غزل هم‌وزن و قافیهٔ آن به مطلع «با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی» مخلوط شده است.

همچنین غزل با مطلع «سبت سلمی بصدغیها فؤادی» که ملمعی با مصاریعی به زبانهای فارسی معیار، عربی و فارسی با لهجهٔ شیرازی است تنها در یک نسخه یافت شد.

در کنار اشعار منتسب از شاعرانی همچون سلمان ساوجی («ز باغ وصل تو یابد ریاض رضوان آب»، «گفتم که خطا کردی و تدبیر نه این بود»)، امیرخسرو دهلوی («به فراغ دل زمانی نظری به ماهرویی»)، نزاری قهستانی («ما برفتیم و تو دانی و دل غم خور ما»)، سعدی («آن کیست که دل نهاد و فارغ بنشست») و حتی رودکی («با آن که دلم از غم هجرت خون است») به حافظ، انتساب دو رباعی منتسب به خیام («چون حاصل آدمی در این شورستان» و «دنیا به مراد رانده گیر آخر چه») در یک نسخهٔ خطی کهن به حافظ نیز از نکات قابل توجه است.

علاقمندانی که تمایل دارند در گسترش دامنهٔ فهرست‌گذاری نسخه‌های خطی دیوان حافظ مشارکت کنند اینجا را ببینند.

بسیاری از آثار هنری و تاریخی مرتبط با اشعار گنجور در گنجینهٔ گنجور در دسترس نیستند تا ارتباط آنها با اشعار ثبت شود.

به همین جهت راهکاری برای معرفی آثار در دسترس از طریق منابع خارجی (سایتهای پین‌ترست و اینستاگرام) آماده شده است.

در حال حاضر این راهکار تنها روی نسخهٔ رومیزی فایرفاکس در دسترس قرار دارد و می‌بایست ابتدا افزونهٔ مخصوص این کار (Ganjoor Pinterest Suggestion Tool) دریافت و نصب گردد.

پس از نصب این افزونه دکمه‌ای برای «پیشنهاد شعر» روی فایرفاکس ظاهر می‌شود.

زمانی که روی سایت پین‌پرست یا اینستاگرام و روی یک تصویر باشید می‌توانید با کلیک بر روی دکمه و انتخاب یک شعر آن را به عنوان تصویر مرتبط با آن شعر پیشنهاد دهید. پیشنهادها بازبینی و در صورت دارا بودن ارتباط و کیفیت مناسب تأیید می‌شوند.

برای منابعی که روی هیچکدام از این دو سایت در دسترس نیستند به شرط آن که تصویر در صفحه‌ای روی اینترنت در دسترس باشد امکان معرفی دستی تصویر در کادر حاشیه‌های اشعار اضافه شده است (در این حالت نیازی به استفاده از افزونهٔ فایرفاکس ندارید):

علاقمندان می‌توانند با مشاهدهٔ این ویدیو روش کار را مشاهده کنند (ویدیو در یوتیوب):

امکان پیشنهاد اثر از اینستاگرام (ویدیو در یوتیوب):

به همت آقای مهدی حسینی نرم‌افزاری بازمتن برای دریافت و مطالعهٔ آفلاین نسخه‌های خطی گنجینهٔ گنجور آماده شده است که نسخهٔ آمادهٔ اجرای آن از این نشانی قابل دریافت است (فایل Ganjineh-1.0.0.0.rar).

این نرم‌افزار ویندوزی که مبتنی بر ای.پی.آی گنجینهٔ گنجور است، همانگونه که در تصاویر مشخص است امکان نمایش و مرور فهرست پدیدآورندگان (شاعران) گنجینهٔ گنجور، انتخاب نسخه‌های خطی و دریافت تصاویر این نسخه‌ها را با بالاترین کیفیت دارد. از آنجا که حجم این تصاویر بالاست شاید اگر امکان نمایش تصاویر بندانگشتی و انتخاب تصاویر و همینطور تعیین کیفیت پیش‌فرض متوسط برای تصاویر وجود می‌داشت کاربری آن بهینه‌تر می‌شد. با این وجود برنامهٔ حاضر برآورندهٔ نیاز دوستانی است که تمایل دارند بدون اتصال به اینترنت نسخه‌های خاصی را دریافت و روی کامپیوترشان آنها را بررسی کنند.

طی روزهای اخیر، با افزوده شدن نسخه‌های دیگری از کتابخانه‌های دیجیتال دانشگاههای هاروارد، میشیگان و پنسیلوانیا تعداد آثار در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور به بیش از ۴۰۰ عدد رسیده است.

غیر از آن امکانات جدیدی از جمله امکان چرخش تصاویر در زوایای ۹۰ درجه اضافه شده است:

در یادداشتهای شخصی یا عمومی نیز امکان ایجاد و درج برشهای تصاویر نیز اضافه شده است:

امکان رفت و برگشت به نمای کتابخوان از روی تصاویر نسخه هم فراهم شده و به این ترتیب می‌توان علاوه بر صفحهٔ اصلی یک کتاب از روی تصاویر نیز به نمای کتابخوان در تصویر جاری مراجعه کرد و سپس از طریق پیوند بالا/سمت چپ این نما به نمای اصلی گنجینهٔ گنجور برگشت.

همراهان گرامی گنجور طی چند وقت اخیر ممکن است با تصاویر نسخه‌های دستنویس اشعار در کادر حاشیه‌ها مواجه شده باشند.

همچنان که در معرفی گنجینهٔ گنجور عنوان شد اساساً علت وجودی گنجینهٔ گنجور آن است که بتوان تصاویر خوشنویسی شده و مینیاتورهای مرتبط با اشعار را همانند آهنگهای مرتبط با آنها در گنجور مشاهده کرد.

این فرایند نیز همچون پیشنهاد آهنگهای مرتبط متکی بر مشارکت علاقمندان است و می‌توانید با پیشنهاد تصاویر مرتبط با شعر در گنجینهٔ گنجور در غنی شدن اطلاعات در دسترس مشارکت کنید.

برای مشارکت در این طرح لازم است ابتدا در گنجینهٔ گنجور ثبت نام کنید.

پس از تکمیل ثبت نام و ورود به گنجینه، در صورت تمایل به پیشنهاد شعری مرتبط با یک تصویر روی علامت «پیشنهاد شعر مرتبط در گنجور» در کادر سمت راست تصاویر کلیک کنید.

با کلیک روی این علامت، صفحه‌ای باز می‌شود که در سمت راست آن نمایی از سایت گنجور و در سمت چپ آن نمایی از گنجینهٔ گنجور نمایش داده می‌شود. در کادر سمت راست می‌توانید با مرور گنجور به شعر مد نظر برسید (عملگر جستجو در این کادر کار نمی‌کند و فقط می‌توانید گنجور را روی آن مرور کنید). پس از رسیدن به شعر مد نظر روی دکمهٔ «پیشنهاد» کلیک کنید. این صفحه به گونه‌ای طراحی شده که بتوانید بدون بستن آن پیشنهادهای بعدیتان را ثبت کنید. لذا می‌توانید در هر دو کادر صفحات را مرور کنید و پیشنهادهای بعدیتان را ثبت کنید.

پیشنهادها بعد از بازبینی و تأیید علاوه بر کادر حاشیهٔ اشعار در گنجور در قالب پیوند به گنجور در ویژگیهای تصویر روی گنجینه و همینطور عنوان در فهرست نسخه ظاهر می‌شوند.

به این ترتیب و با پیشنهاد اشعار مرتبط به فهرست‌گذاری نسخه‌ها هم کمک می‌کنید و دسترسی به محتوای این گنجینه‌های نفیس را تسهیل می‌کنید.

همراهان گرامی گنجور با پروژهٔ نمایهٔ موسیقی گنجور آشنایی دارند که در آن تلاش می‌کنیم آهنگهای مرتبط با اشعار گنجور را ذیل هر شعر مشخص کنیم. در همان راستا، ایدهٔ انجام کاری مشابه برای آثار هنری تجسمی مرتبط با اشعار مثل قطعات خوشنویسی، نسخه‌های خطی، آثار نقاشی و … از آن زمان جزء دغدغه‌های اداره کنندهٔ گنجور بوده است. ایده‌ای که توسط چند نفر از همراهان گنجور نیز به طور جداگانه پیشنهاد شده است.

مشکلی که در راه پیاده‌سازی این ایده وجود داشت آن بود که یک کاتالوگ متمرکز از آثار هنری قدیمی ایرانی وجود نداشت تا نقشی را که سایتهای عرضهٔ موسیقی در پروژهٔ قبلی به عهده داشتند عهده‌دار شود (هر چند در مورد سایتهای عرضهٔ موسیقی نیز عدم همکاری این سایتها با گنجور، تغییر ساختارهایشان، همینطور حذف مجموعه‌ای از آثار به دلایل احتمالی مثل پایان یا لغو قرارداد با ناشران و نهایتاً غیبت بخش بزرگی از مجموعهٔ موسیقی ایرانی روی آنها مشکلاتی را ایجاد می‌کند که شاید راه حل آن تنها بتواند ارائهٔ یک کاتالوگ مستقل و متمرکز برای موسیقی ایران و استفاده از آن در این پروژه باشد).

برای حل این مسئله پیشتر (با الهام از کار فوق‌العاده‌ای که توسط دکتر قلیچ‌خانی و دکتر قانع در سایت شاهکارهای خوشنویسی ایرانی انجام شده) تلاش کردم با استفاده از آثاری که به شکل دیجیتالی روی سایتهای موزه‌های مشهور جهان در دسترسند سایت متمرکز و کاتالوگ مورد نیاز را ایجاد کنم. شروع کار با سایت موزهٔ اسمیثسونین با طولانی شدن کار و تغییر اساسی ساختار این سایت و همینطور قدیمی شدن تکنولوژی برنامه‌نویسی مورد استفادهٔ من نیمه‌کاره ماند و رها شد.

تا آن که اخیراً با در دسترس قرار گرفتن مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی ایرانی روی سایت کتابخانهٔ کنگرهٔ آمریکا تصمیم گرفتم این ایده را این بار با تکنولوژی و ابزار برنامه‌نویسی به‌روزتر و با استفاده از این مجموعه داده‌ها به ثمر برسانم.

گنجینهٔ گنجور به نشانی museum.ganjoor.net حاصل اولیهٔ این تلاش است.

علاوه بر مجموعهٔ عرضه شده روی سایت کتابخانهٔ کنگره، به مدد فهرست فوق‌العاده‌ای که اداره‌کنندگان پایگاه خبری نسخ خطی در این صفحه فراهم کرده‌اند آثار دیگری از سایتهای دانشگاههای پرینستون (Princeton Digital Library of Islamic Manuscripts) و هاروارد (Islamic Heritage Project) وارد این مجموعه شده‌اند و در حال حاضر تعداد آثار در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور برابر ۲۶۴ نسخهٔ خطی و چاپی است.

گنجینهٔ گنجور امکان مرور آثار بر اساس ویژگیهای آنها (نام کتاب، پدیدآورنده و …) را فراهم می‌کند. کاربر می‌تواند با کلیک روی علامت «مشاهده در نمای کتابخوان» آن را در کتابخوان گنجینه (تهیه شده با استفاده از کتابخوان بازمتن سایت آرشیو نقطه ارگ) مشاهده کند.

تلاش شده تا برچسبهای موجود در منابع مبدأ به طور کامل انتقال یابد و تصحیحاتی روی آنها صورت گرفته و بعضی از متون انگلیسی ترجمه شده است. پشتیبانی از فهرست برای نسخه‌ها و همینطور امکان ارتباط با اشعار گنجور (که در مطلب جداگانه‌ای در مورد آن توضیحات لازمه ارائه خواهد شد) از دیگر قابلیتهای گنجینهٔ گنجور است.

امکان دسترسی به تصاویری از اثر که ویژگی خاصی مانند دارا بودن نقاشی یا تذهیب روی آنها مشخص شده نیز از دیگر امکانات گنجینهٔ گنجور است (نمونه).

کاربران گنجینهٔ گنجور می‌توانند با ثبت نام در آن به امکانات دیگری از جمله امکان «نشان کردن» آثار، درج یادداشت به صورت شخصی (خصوصی) و عمومی و همینطور پیشنهاد ارتباط با اشعار سایت گنجور بهرمند شوند. علاوه بر این، از طریق اعلانهای گنجینه در جریان پاسخگویی به یادداشتهای عمومیشان قرار می‌گیرند.

در مطلب دیگری روش پیشنهاد ارتباط بین اشعار گنجور و تصاویر گنجینه توضیح داده خواهد شد.