همراهان گرامی گنجور با پروژهٔ نمایهٔ موسیقی گنجور آشنایی دارند که در آن تلاش می‌کنیم آهنگهای مرتبط با اشعار گنجور را ذیل هر شعر مشخص کنیم. در همان راستا، ایدهٔ انجام کاری مشابه برای آثار هنری تجسمی مرتبط با اشعار مثل قطعات خوشنویسی، نسخه‌های خطی، آثار نقاشی و … از آن زمان جزء دغدغه‌های اداره کنندهٔ گنجور بوده است. ایده‌ای که توسط چند نفر از همراهان گنجور نیز به طور جداگانه پیشنهاد شده است.

مشکلی که در راه پیاده‌سازی این ایده وجود داشت آن بود که یک کاتالوگ متمرکز از آثار هنری قدیمی ایرانی وجود نداشت تا نقشی را که سایتهای عرضهٔ موسیقی در پروژهٔ قبلی به عهده داشتند عهده‌دار شود (هر چند در مورد سایتهای عرضهٔ موسیقی نیز عدم همکاری این سایتها با گنجور، تغییر ساختارهایشان، همینطور حذف مجموعه‌ای از آثار به دلایل احتمالی مثل پایان یا لغو قرارداد با ناشران و نهایتاً غیبت بخش بزرگی از مجموعهٔ موسیقی ایرانی روی آنها مشکلاتی را ایجاد می‌کند که شاید راه حل آن تنها بتواند ارائهٔ یک کاتالوگ مستقل و متمرکز برای موسیقی ایران و استفاده از آن در این پروژه باشد).

برای حل این مسئله پیشتر (با الهام از کار فوق‌العاده‌ای که توسط دکتر قلیچ‌خانی و دکتر قانع در سایت شاهکارهای خوشنویسی ایرانی انجام شده) تلاش کردم با استفاده از آثاری که به شکل دیجیتالی روی سایتهای موزه‌های مشهور جهان در دسترسند سایت متمرکز و کاتالوگ مورد نیاز را ایجاد کنم. شروع کار با سایت موزهٔ اسمیثسونین با طولانی شدن کار و تغییر اساسی ساختار این سایت و همینطور قدیمی شدن تکنولوژی برنامه‌نویسی مورد استفادهٔ من نیمه‌کاره ماند و رها شد.

تا آن که اخیراً با در دسترس قرار گرفتن مجموعه‌ای از نسخه‌های خطی ایرانی روی سایت کتابخانهٔ کنگرهٔ آمریکا تصمیم گرفتم این ایده را این بار با تکنولوژی و ابزار برنامه‌نویسی به‌روزتر و با استفاده از این مجموعه داده‌ها به ثمر برسانم.

گنجینهٔ گنجور به نشانی museum.ganjoor.net حاصل اولیهٔ این تلاش است.

علاوه بر مجموعهٔ عرضه شده روی سایت کتابخانهٔ کنگره، به مدد فهرست فوق‌العاده‌ای که اداره‌کنندگان پایگاه خبری نسخ خطی در این صفحه فراهم کرده‌اند آثار دیگری از سایتهای دانشگاههای پرینستون (Princeton Digital Library of Islamic Manuscripts) و هاروارد (Islamic Heritage Project) وارد این مجموعه شده‌اند و در حال حاضر تعداد آثار در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور برابر ۲۶۴ نسخهٔ خطی و چاپی است.

گنجینهٔ گنجور امکان مرور آثار بر اساس ویژگیهای آنها (نام کتاب، پدیدآورنده و …) را فراهم می‌کند. کاربر می‌تواند با کلیک روی علامت «مشاهده در نمای کتابخوان» آن را در کتابخوان گنجینه (تهیه شده با استفاده از کتابخوان بازمتن سایت آرشیو نقطه ارگ) مشاهده کند.

تلاش شده تا برچسبهای موجود در منابع مبدأ به طور کامل انتقال یابد و تصحیحاتی روی آنها صورت گرفته و بعضی از متون انگلیسی ترجمه شده است. پشتیبانی از فهرست برای نسخه‌ها و همینطور امکان ارتباط با اشعار گنجور (که در مطلب جداگانه‌ای در مورد آن توضیحات لازمه ارائه خواهد شد) از دیگر قابلیتهای گنجینهٔ گنجور است.

امکان دسترسی به تصاویری از اثر که ویژگی خاصی مانند دارا بودن نقاشی یا تذهیب روی آنها مشخص شده نیز از دیگر امکانات گنجینهٔ گنجور است (نمونه).

کاربران گنجینهٔ گنجور می‌توانند با ثبت نام در آن به امکانات دیگری از جمله امکان «نشان کردن» آثار، درج یادداشت به صورت شخصی (خصوصی) و عمومی و همینطور پیشنهاد ارتباط با اشعار سایت گنجور بهرمند شوند. علاوه بر این، از طریق اعلانهای گنجینه در جریان پاسخگویی به یادداشتهای عمومیشان قرار می‌گیرند.

در مطلب دیگری روش پیشنهاد ارتباط بین اشعار گنجور و تصاویر گنجینه توضیح داده خواهد شد.

با پیشرفت فناوریهای مرتبط با هوش ماشینی کم کم پای این فناوریها به کاربردهای مرتبط با زبان و ادبیات نیز باز شده است و هم‌اکنون شاهد ظهور رباتهای شاعر هستیم: رباتهایی که بعضاً می‌توانند درصد قابل توجهی از مخاطبین انسانی را متقاعد کنند که سروده‌هایشان کار یک انسان بوده است!

به همت آقای افشین خاشعی، کار جالبی برای زبان فارسی انجام شده است که می‌تواند با تکمیل و پیشنهاد جملات و جایگزینی کلمات کلام موزون تولید کند. خروجی این تلاش جالب رباتی به نام بلبل‌زبان است که با پیشنهاد کلمات می‌تواند شما را در سرودن شعر (با تعریف کلام موزون) کمک کند. این فرایند با تغذیهٔ موتور نرم‌افزاری ربات با اشعار حکیم توس انجام شده است و به همین دلیل مهارت تخصصی این ربات سرودن شعر به سبک شاهنامهٔ فردوسی است.

اگر جملات موزونی در ذهن دارید که نمی‌توانید آنها را تکمیل کنید کافی است آنها را به بلبل‌زبان بسپارید.

به همت همراه گرامی گنجور آقای امیرحسین شقاقی یکی از کاستی‌های بزرگ کلیات سعدی در گنجور جبران شده است و رسائل نثر شیخ (بر اساس تصحیح فروغی) در دسترس قرار گرفته است.

رسائل نثر، مجالس پنجگانه و مقدمهٔ بیستون بر غزلیات شیخ علاوه بر سایت گنجور، از طریق دریافت مجموعه‌ها در گنجور رومیزی و اینک دریای سخن و همینطور ساغر قابل دریافت است. نسخهٔ epub نیز به‌روزرسانی شده است.

همراهان ادبیات فارسی در عصر دیجیتال آقای جواد احشامیان -که در قالب وب‌سایت و برند هم‌صدا فعالیت می‌کنند- را می‌شناسند: معلم ادبیات فارسی و برنامه‌نویس خودساخته‌ای که پیش از این با تولید نرم‌افزارها و وب‌سایتهای مرتبط با ادبیات فارسی (به شکل رایگان و بی‌چشمداشت) منشأ خدمات فراوانی به فرهنگ و ادبیات ایران‌زمین بوده‌اند (نرم‌افزار دیوان حافظ شیرازی، نرم‌افزار اندرویدی شاهنامه فردوسی و قافیه‌یاب برخط هم‌صدا از آن جمله‌اند).

این فرهیختهٔ بزرگوار، هدیهٔ ارزشمند دیگری را به رایگان و به شکل بازمتن تقدیم دوستداران ادبیات کرده‌اند: نرم‌افزار اندرویدی «دریای سخن» با امکانات متعدد و از آن جمله سازگاری بالا با خروجی‌های سایت گنجور شامل مجموعه‌ها و خوانشها که نوید یک جایگزین مطمئن و کامل را برای گنجور اندروید می‌دهد.

قابلیتهای فعلی برنامه به نقل از پایگاه وب هم‌صدا به شرح زیرند:

• دارای ۶۶ مجموعه شعر از ۱۵ شاعر بزرگ به صورت پیشفرض
  
• قابلیت دریافت و نصب خودکار صدها مجموعه شعر جدید از مخزن آنلاین نرم‌افزار به صورت رایگان
  
  
• امکان حذف مجموعه اشعار موردنظر
• دارای جستجوگر پیشرفته: امکان جستجوی کلمه در تمام اشعار و یا یک اشعار یک شاعر خاص
  
• امکان ارسال کلمه جهت جستجو در دریای سخن از محیط نرم افزارهای دیگر از طریق اشتراک‌گذاری
  
• رابط کاربری زیبا، آسان و به روز
• قابلیت برگزیدن اشعار دلخواه و دارای لیست گزیده‌ها
• امکان خوانش (فایل صوتی) اشعار برخی از شاعران مانند حافظ و سعدی
  
• تفأل زدن در اشعار شاعران دلخواه
• دسترسی به آخرین شعری که خوانده‌اید
• جا به جایی آسان بین اشعار با کشیدن انگشت لمس به چپ یا راست
• امکان کپی کردن متن شعر به صورت کامل یا قسمت انتخاب شعر آن
• امکان اشتراک‌گذاری متن شعر مورد نظر برای دوستان و آشنایان
• امکان درج امضا در انتهای اشعاری که به اشتراک می‌گذارید
• دارای تنظیماتی نظیر شماره‌گذاری لیست شاعران، شماره‌گذاری مصراعهای شعر، تغییر زبان، تغییر اندازه متن، تغییر محدوده تفأل و افزودن امضا
• قابلیت تماس با ما
• دارای راهنما
• کاملاً رایگان و کد باز

برای کسب اطلاعات بیشتر مورد دریای سخن به این صفحه، برای دریافت از گوگل‌پلی به این نشانی، برای دریافت از کافه‌بازار به این نشانی و برای دریافت از مایکت به این نشانی مراجعه کنید.

داوود ملک‌زاده متولد ۲۹ مهر ۱۳۶۱ آستاراست. دوران ابتدایی را در مدرسه‌ی ظهیرنیا(۷۲-۱۳۶۷)، راه‌نمایی را در توحید و دوره‌ی متوسطه را در دبیرستان‌های آستارا سپری کرد. دیپلم ریاضی گرفت اما ادامه‌ی تحصیلاتش را در ادبیات دنبال کرد. علاوه بر شعر و شاعری، عمده‌ی فعالیت او روزنامه‌نگاری و تدریس بوده‌است. کار جدی مطبوعاتی‌ وی با انتشار ترلان در سال ۸۱ آغاز شد و بعد از آن در «بلم» (دانش‌گاه پیام نور) و «پیک آستارا» (خط آخر) و ویژه‌ی ادب و هنر «سیزده» تکمیل شد. وی از مهر ماه ۱۳۹۵ مدیرمسئول و سردبیر دوهفته‌نامه‌ی «آستارای فردا» می‌باشد. داوود ملک‌زاده هم‌پای شعرنو، در حوزه‌ی شعر کلاسیک هم فعالیت داشته و دارد، و تاکنون دو مجموعه رباعی‌ هم منتشر کرده است. مجموعه‌ی شعر «تهران برای شعر شدن شهر کوچکی‌ست» او به چاپ سوم رسید و در جشنواره‌ی شعر قیصر، نامزد دریافت بهترین کتاب سال شد.

مجموعهٔ شعر «این زندگی پیامکی را دریاب» آقای داوود ملک‌زاده که به همت آقای جواد احشامیان و با کسب اجازه از شاعر برای گنجور رومیزی آماده شده است، از طریق «دریافت مجموعه‌ها» در گنجور رومیزی و اندروید و از طریق «مخزن مجموعه‌ها» در ساغر قابل دریافت است. علاوه بر آن نسخهٔ epub نیز در کتابخانهٔ گنجور در دسترس قرار دارد.

به کمک همراه گرامی گنجور آقای سید صادق هاشمی و همزمان با ایام محرم، دیوان صامت بروجردی شاعر و نوحه‌سرای عهد قاجار، مشتمل بر بیش از ۹٬۰۰۰ بیت شعر در گنجور در دسترس قرار گرفته است:

علاوه بر آن، حجم قابل توجهی از دیوان صامت به شیوهٔ ماشینی (با استفاده از امکانات پایگاه سرود) وزنیابی شده و حروف قافیهٔ اشعار نیز مشخص شده است. به این ترتیب (با استفاده از قابلیت شعرهای مشابه) امکان یافتن اشعاری که صامت به آنها نظر داشته و آنها را تضمین کرده و جواب گفته فراهم شده است.

جدای از ارزش فرهنگی و مذهبی آن، دیوان صامت دارای نمونه‌هایی است که می‌تواند برای دوستان علاقمند به صنایع ادبی و زبانی جالب باشد. از آن جمله می‌توان به وجود انواع جدیدتر قالبهای شعری مثل بحر طویل، همینطور وجود اشعاری که به لحاظ کاربرد آنها در نوحه‌خوانی از قاعدهٔ تعهد به یک وزن یکتا یا قاعدهٔ تساوی ارکان پیروی نمی‌کنند (به عنوان نمونهٔ عدم تعهد به وزن یکتا: برخی از مصاریع این نوحهٔ معروف به وزن «مستفعلن فع لن مستفعلن فع لن» و برخی به وزن «مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع لن» هستند)، و وجود اشعار ذوقافیتین در دیوان او اشاره کرد.

آثار صامت بروجردی به روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، گنجور اندروید و ساغر و همینطور کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت است.

آقای سهیل قاسمی که به همت و صدای عالی ایشان پیشتر یک دورهٔ کامل خوانش دیوان حافظ در گنجور در دسترس قرار گرفته، نوشته‌اند:

سلام!

اجراهای فریدون فرح‌اندوز از غزل‌های حافظ را (که تقریباً همه‌ی آن را شامل می‌شود) به مرور برایتان همگام سازی می‌کنم و می‌فرستم.

لطفاً اگر از لحاظ فنی برایتان دشوار نیست، این اجراها را بالاتر از اجرای من در گنجور قرار دهید.

از خود ایشان هم اجازه گرفته‌ام …

به همت ایشان تا کنون ۲۰ غزل ابتدایی حافظ با صدای جاودانهٔ استاد در دسترس قرار گرفته است.

تک (TeX) یک سیستم حروف چینی است که با دو هدف طراحی شده است: اول این که هر کس بتواند با تلاشی محدود، کتابهایی با کیفیت خوب تولید کند و دیگر آن که سیستمی را طراحی کند که بر روی کامپیوترها و سیستم عامل های مختلف نتایج یکسان تولید کند. «تک» یک برنامه رایگان است و در محیط آکادمیک به خصوص در ریاضیات و کامپیوتر و فیزیک و علوم مهندسی استفاده زیادی دارد. با استفاده از تک، کاربر تنها نیاز دارد که دستورات محدودی را بداند و با استفاده از این دستورات کتاب یا مقاله با کیفیتی را با فرمت پی‌دی‌اف تولید کند.

دوستانی که علاقه دارند محتوای گنجور را به صورت پی دی اف تهیه کنند می توانند به پروژه گنجورتک (Ganjoor-TeX) مراجعه کنند:

https://github.com/ganjoor/ganjoor-tex

برای کاربران لینوکس و دوستان علاقه‌مند به گسترش محتوا، تعدادی برنامه پایتون تهیه شده است تا محتوای گنجور را بتوان به فایل های متنی تبدیل و با استفاده از این فایل های متنی، فایل تک تولید کرد. کاربران می توانند در فایل تک، فونت و شکل نمایش را تغییر داده و کتاب خود را از مجموعه اشعار گنجور تهیه کنند. اطلاعات دقیق تر را می توانید در فایل manual بیابید.

کاربران ویندوز و یا کاربرانی که فقط می خواهند از خروجی این برنامه به صورت فایل های پی‌دی‌اف استفاده کنند، چنانچه کتابی را نیاز دارند که در گنجور تک موجود نمی باشد، درخواست خود را اینجا ثبت کنند.

آنچه خواندید متن معرفی پروژه گنجورتک بود که توسط ایجادکنندهٔ آن آقای شفیعی عزیز نگاشته شده است. علاقمندان می‌توانند با مراجعه به صفحات پروژه در سایت گیتهاب از آن استفاده کنند.

با اضافه شدن پیوند «دریافت» در خوانشهای در دسترس از طریق سایت، امکان مشاهده و پخش خوانشها توسط یک پخش‌کنندهٔ جدید و همینطور دسترسی سریع به فایلهای صوتی متناظر جهت دریافت فراهم شده است.

آقای حسن شجاعی نوشته‌اند:

درود و صد درود

بنده حسن شجاعی هستم یک برنامه نویس وب و دوستدار ادبیات شعر و شاهنامه

چند وقتیست دغدغه ای در گوشه ای از ذهن من وجود دارد برای استفاده بسیار مفید از سایت بسیار خوب شما برای مردم عزیز ایران!

به این صورت که اگر امکانش باشد یک افزونه برای مرورگر ها ساخته شود و از طریق این افزونه طبق درخواست کاربر هر چند دقیقه یا ساعت مثل بخش بیت تصادفی خود سایت، یک بیت از ابیات زیبای شاعران عزیز ایران را به وسیله یک کادر بر روی مرورگر کاربر نمایش دهد.

… هدف من از این کار تشکر ویژه از شماست بابت وبسایت بسیار خوبتان و همچنین فراگیر تر کردن شعر و ادبیات فارسی و در دسترس قرار دادن این آثار برای کاربرانی که ساعتها در دنیای اینترنت وبگردی می‌کنند یا کارشان همین است و وقت هر بار باز کردن گنجور را ندارند یا کم سر می‌زنند …

با احترام، حسن شجاعی

ایشان نهایتا زحمت تولید افزونه را برای مرورگر کروم کشیده‌اند که امکان نمایش یک بیت تصادفی در محدوده‌های زمانی قابل پیکربندی را فراهم می‌آورد.

امکان مشاهده متن کامل شعر در سایت گنجور نیز پیش‌بینی شده است.

کاربران مرورگر گوگل کروم می‌توانند این افزونه را از این نشانی نصب نمایند.