مرحلهٔ اول بازبینی را با بیش از ۹۵۰۰۰ مورد بازبینی به پایان رساندیم (برخی بازبینیهای گذری شامل متون نامربوط و شیطنت‌آمیز بود که با فیلتر و گروه‌بندی بر اساس آی.پی فرستنده آنها را حذف کردم و این در آمار نهایی لحاظ نشده) که تقریباً تمامی ۵۳۰۰۰ و خرده‌ای خط شعر بریده شده از قصاید قاآنی به همراه عناوین و پاورقیهای آن و جلد اول غزلیات بیدل را پوشش می‌داد. با این حال از این تعداد حدود ۲۴۱۴۰ مورد (حدود ۴۶ درصد) تنها یک بار بازبینی شده‌اند و این احتمال وجود خطاهای زیاد در متن نهایی را بالا می‌برد.

در هر حال، با بازبینی کلی خروجیها نتیجه به نظرم رضایت‌بخش است ضمن آن که یکی از نشانه‌های آن که این بازبینی چقدر مؤثر بوده آن است که به دلیل آن که در نرم‌افزار OCR مورد استفاده در صورت تعیین نام فونت متن چاپی دقت بازشناسی افزایش می‌یابد من فونت تمام دیوان قاآنی را از پیش با یک فونت خاص تنظیم کرده بودم. فونتی که فقط شامل متن اشعار می‌شود و متأسفانه من نسبت به تیتر اشعار که فونت آن کاملاً متفاوت بود بی‌توجهی کرده بودم. در هر صورت، این قضیه را بعد از شروع کار بازبینی متوجه شدم و تصحیح این اشتباه مشکل بود. اثر تعیین فونت اشتباه برای متنها آن بود که تیتر اشعار بسیار بد بازشناسی شده بود و اغلب دوستانی که با این قسمتها برخورد می‌کردند باید کل متن را (که عموماً شامل القاب و عناوین ثقیل بود) از نو تایپ می‌کردند. جالب اینجاست که درصد بسیار بالایی از این عناوین با همان یک بار بازبینی توسط دوستان کاملاً تصحیح شده‌اند و این نشانگر میزان جدیت و دقتی است که دوستان در بازبینی اشعار به خرج داده‌اند.

در مجموع ۵۲۱۰ آی.پی مستقل از دوستانی که مشارکت کرده‌اند به ثبت رسیده است. نمودارهای زیر روند بازبینی را در ادامهٔ آمارهای قبلی (اینجا و اینجا) نشان می‌دهند.

با تکمیل این مرحله مجموعاً (با احتساب قسمت کوچکی از کار که پیش‌تر بدون استفاده از سیستم عمومی بازبینی و توسط خود من انجام شده بود) حدود ۱۷۰۰۰ بیت از اشعار قاآنی (شامل کلیهٔ قصاید او) و حدود ۱۵۰۰۰ بیت از غزلیات بیدل دهلوی (جلد اول دیوان غزلیات بیدل چاپ انتشارات نگاه) در گنجور در دسترس قرار گرفته است. غزلیات بیدل بر اساس حروف آخر رَوی از نو مرتب شده‌اند (ترتیب پیش‌فرض نسخهٔ انتشارات نگاه بر اساس حرف آخر روی و سپس حرف اول مصراع اول غزل است که چندان کاربردی و قابل استفاده نیست). به زودی قسمتهای وزنیابی نشده از این اشعار را وزنیابی می‌کنم و صفحات آمار اشعار و وزنها (اینجا) را به‌روز می‌کنم.

دیوان قاآنی تعداد قابل توجهی پاورقی دارد که آنها هم برای بازبینی در دسترس قرار گرفته بودند و عموماً تصحیح شده‌اند، این پاورقیها را که بعضاً شامل اطلاعات ارزشمندی هستند به مرور به صورت حاشیه پای اشعار او وارد خواهم کرد.

دوستانی که از گنجور رومیزی استفاده می‌کنند برای اضافه کردن این اشعار لازم است ابتدا از طریق ویرایشگر گنجور رومیزی، وارد اشعار بیدل و قاآنی شوند و با استفاده از عنوان «حذف شاعر» از منوی دکمهٔ شاعر جدید آثار این دو شاعر را از پایگاه داده‌های برنامه پاک کنند. سپس با دریافت این فایل برای غزلیات بیدل (شامل ۱۳۸۱ غزل) و این فایل برای قصاید قاآنی، خارج کردن آنها از حالت فشرده و سپس انتخاب آنها با کمک گزینهٔ «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها» این آثار را به گنجور رومیزی خود اضافه کنند.

در ادامهٔ کار، از دو هفته پیش، جلد دوم غزلیات بیدل را برای بازبینی در دسترس گذاشته‌ام. روند بازبینی را از حالت تصادفی قبلی به حالت ترتیبی تغییر داده‌ام تا در ابتدای کار، تمامی تکه‌ها حداقل یک بار بازبینی شوند. غزلیات و سایر اشعار قاآنی، کلیات اشعار ملک‌الشعرای بهار و کلیات دیوان امیرمعزی نیشابوری نیز اسکن و OCR شده‌اند و در مراحل بعد برای بازبینی در دسترس قرار خواهند گرفت.

جستجو در صفحهٔ جاری که با فشردن میانبر Ctrl+F یا کلیک بر روی دکمهٔ «برجسته‌سازی» بر روی نوار ابزار در دسترس قرار می‌گیرد در ویرایش جدید گنجور رومیزی بهبود یافته و کاربر می‌تواند با زدن کلید Enter در جعبهٔ متنی حاوی متن مورد نظر، یا کلیک بر روی دکمهٔ «بعدی» در مقابل این جعبهٔ متنی محل مورد بعدی یافته شده در صفحه را ببیند.

علاوه بر آن، اشکالی که در نمایش عنوانهای طولانی برای اشعار (بخشهایی از مثنوی و …) در ویرایشهای پیشین مشاهده می‌شد در این ویرایش با نمایش چندخطی این گونه عنوانها رفع شده است.

برخی از گزینه‌های پیکربندی که دیگر کاربرد چندانی ندارند و همینطور یکی از عنوانهای منو که عملکرد آن به طور کامل توسط یک عنوان دیگر جایگزین شده نیز در این ویرایش حذف شده‌اند.

نصاب بروزرسانی به این ویرایش را از اینجا دریافت کنید.

بعد از آن که گلستان سعدی از طریق سایت در دسترس قرار گرفت نیاز بود به گنجور رومیزی نیز امکان نمایش صحیح متون منثور را اضافه کنم. در ویرایش ۱.۹ چنین قابلیتی اضافه شده:

پشتیبانی از پاراگرافهای متون منثور در چاپ، برجسته‌سازی (جستجو در صفحهٔ جاری) و ویرایش ناقص است و نیاز به کار بیشتری دارد.

پس از دریافت و نصب این بروزرسانی، می‌توانید گلستان سعدی را با دریافت این فایل و قسمتی از اشعار قاآنی را که در سایت در دسترس است با دریافت این فایل به گنجور رومیزی خود اضافه کنید (با طی مراحل اضافه کردن اشعار جدید شامل خارج کردن از حالت فشرده و سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها» و انتخاب فایل حاوی اشعار).

تعدادی از دوستان گاه و بیگاه درخواست اضافه شدن آثار شاعران مورد نظر خود را به گنجور می‌کنند. در جواب این دسته از دوستان معمولاً متذکر می‌شوم که امکانات در اختیار گنجور بسیار محدود است، حجم فعلی اشعار عمدتاً از منابع از پیش دیجیتالی شده به گنجور منتقل شده‌اند و راه‌حلهایی که در حال حاضر برای گسترش دامنهٔ داده‌های گنجور در پیش گرفته‌ام در کوتاه‌مدت برای اضافه کردن شاعران مورد علاقهٔ آنها کارایی ندارند. در هر حال به نظرم، برخی از دوستان در صورتی که علاقمند باشند ممکن است بخواهند خودشان (در کنار دوستانی که خروجیهای OCR را بازبینی می‌کنند) به گنجور برای گسترش دامنهٔ داده‌های سایت کمک کنند. یکی از راه‌حلهای ممکن استفاده از ویرایشگر نرم‌افزار گنجور رومیزی است. در این نوشته تلاش می‌کنم راهنمای اولیه‌ای برای استفاده از این قابلیت گنجور رومیزی در اختیار بگذارم.

«ویرایشگر شعر» یکی از امکانات جانبی گنجور رومیزی است که به کاربران امکان گسترش داده‌های این برنامه (و سایت گنجور) را می‌دهد. برای دسترسی به این قابلیت لازم است ابتدا با باز کردن پنجرهٔ «تنظیمات» در ردیف «دکمه‌های اختیاری» گزینهٔ «ویرایشگر» را فعال کنید و دکمهٔ «تأیید» را بزنید تا به دکمهٔ «ویرایشگر» در سمت چپ نوار ابزار گنجور رومیزی دسترسی پیدا کنید. با کلیک بر روی این دکمه پنجرهٔ «ویرایشگر شعر» باز می‌شود.

در قسمت میانی پنجرهٔ ویرایشگر، همانند پنجرهٔ اصلی گنجور رومیزی، سلسله‌مراتب «خانه -> نام شاعر -> بخش …» را مشاهده می‌کنید، همانند پنجرهٔ اصلی عنوان شعر در میانهٔ پنجره نوشته می‌شود اما مصرعها در قالب جعبه‌های متنی با متن قابل ویرایش نمایش داده می‌شوند. در صورتی که یکی از جعبه‌های متنی فوکوس داشته باشد با استفاده از کلیدهای جهتی بالا و پایین می‌توانید به مصرع بالا و پایین بروید و با استفاده از کلیدهای Tab و Shift+Tab به مصرع قبلی و بعدی. در صورتی که متن جعبهٔ متنی را تغییر دهید رنگ آن از سفید به زرد کمرنگ تغییر پیدا می‌کند. با جابجایی به جعبهٔ متنی دیگر یا رفتن به شعر دیگر یا بستن پنجره؛ تغییرات انجام شده به طور خودکار ذخیره می‌شود و رنگ زمینهٔ جعبهٔ متنی زرد به سفید تغییر پیدا می‌کند. زدن کلید Enter در حالتی که مصرعهای فرد (اول) فعال هستند باعث می‌شود مصرع زوج روبرو فعال شود ولی زدن Enter در حالتی که مصرعهای زوج فعال هستند باعث درج یک بیت جدید زیر بیت فعلی می‌شود. با استفاده از کلید ترکیبی Shift+Delete می‌توانید بیت جاری را حذف کنید (توجه داشته باشید که ویرایشهای انجام شده غیرقابل برگشت هستند و بلافاصله ذخیره می‌شوند بنابراین بهتر است برای آزمایش این دکمه‌ها روی شاعر جدید و شعر جدید فرضی آزمایش کنید نه روی داده‌های اصلی). در صورتی که در حال وارد کردن شعر نیمایی (مصرعهای تکی) هستید در منوی دکمهٔ «شعر جدید» گزینهٔ «شعری که درج می‌شود نیمایی یا آزاد است» را علامت بزنید. در این حالت زدن کلید Enter باعث درج یک تک‌مصراع نیمایی زیر مصراع جاری می‌شود.

برای اضافه کردن شاعران جدید به برنامه باید ابتدا ساختار داده‌ها در گنجور رومیزی را بشناسید: در گنجور رومیزی دسته‌بندی شعرها در بالاترین رده بر اساس نام شاعر صورت می‌گیرد. آثار هر شاعر در قالب بخشهای مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که هر یک از این بخشها می‌توانند زیربخشهای خاص خود را داشته باشند و این روند (زیربخشهای مختلف برای هر بخش) در سطح زیربخشها ادامه پیدا می‌کند.

بنابراین در صورتی که تمایل دارید آثار یک شاعر جدید را به برنامه اضافه کنید اولین گام اضافه کردن «شاعر جدید» است. برای این کار روی دکمهٔ متناظر کلیک کنید و نام شاعر را وارد کنید. از طریق منوی این دکمه می‌توانید نام شاعر فعلی (شاعری که نامش در پنجرهٔ میانی درج شده) را ویرایش کنید یا آن را (به همراه کلیهٔ آثار او) حذف کنید.

در صورتی که می‌خواهید اشعار شاعر جدید را در قالب بخشهای مختلف دسته‌بندی کنید می‌توانید با استفاده از دکمهٔ «بخش جدید» بخش جدیدی به عنوان زیربخش شاعر یا بخشی که در حال حاضر در آن قرار دارید ایجاد کنید. دکمهٔ «شعر جدید» همیشه باعث می‌شود که شعر به بخش جاری اضافه شود. عنوانهای «تغییر ترتیب زیربخشها» و «تغییر ترتیب اشعار بخش» امکانات لازم برای سازماندهی مجدد اشعار وارد شده را در اختیارتان می‌گذارند.

گنجور رومیزی در حال حاضر از چهار نوع شکلبندی برای شعرها پشتیبانی می‌کند. شکلبندی پیش‌فرض بیتهای دومصرعی است. با زدن کلید F1 دو مصرع یک بیت معمولی در اختیارتان قرار می‌گیرد. اشعار ترکیبی را با شکلبندیهای «بیت بند» (F2) و «مصرع بند» (F3) می‌توانید وارد کنید و تک‌مصرعهای نیمایی را با با شکلبندی «مصرع تنها» (F4). همچنان که پیشتر اشاره شد زدن کلید Enter روی بیت یا مصرع جاری معادل زدن کلید F1 یا F4 است.

ویرایشگر گنجور رومیزی علاوه بر تایپ راههای دیگری را برای ورود شعر در اختیارتان می‌گذارد. با استفاده از زیرمنوهای دکمهٔ «شعر جدید» می‌توانید شعر را از کلیپ‌بورد یا فایل متنی وارد کنید، علاوه بر آن امکان درج اشعار چند بندی نیز از کلیپ‌بورد وجود دارد.

برخی از منابع در دسترس (همانند کتابخانهٔ سایت تصوف ایرانی) اشعار را در قالب فایلهای Word و با قالب‌بندی جدولی در اختیار گذاشته‌اند. مشکلی که در کپی اشعار از این منابع ممکن است به آن بربخورید آن است که به دلیل نوع قالب‌بندی این فایلها تمام مصرعهای اول یک شعر در یک سلول و تمام مصرعهای دوم در سلول دیگر قرار دارند و کپی محتویات یک شعر و درج آن درست انجام نمی‌شوند. برای حل این مشکل از منوی دکمهٔ «ابزارها» فرمان «یک در میان چیدن خطوط دو ستون متنی» را انتخاب کنید. مصاریع اول را در ستون اول و مصاریع دوم را ستون دوم کپی کنید و نتیجه را با کلیک بر روی دکمهٔ «درج نتیجه در ویرایشگر» به ویرایشگر وارد کنید.

پس از تایپ اشعار مرحلهٔ آخر تهیهٔ فایل خروجی به منظور پشتیبان‌گیری، انتقال به کامپیوترهای دیگر یا ارسال برای سایت گنجور است (فایل خروجی را با اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی گنجور رومیزی می‌توانید به گنجور رومیزی نصب شده روی کامپیوترهای دیگر اضافه کنید). برای انجام این کار با استفاده از منوهای دکمه‌های «شاعر جدید» یا «بخش جدید» (گزینه‌های «تولید خروجی») می‌توانید فایل خروجی مورد نظر خود را بسازید و در صورت تمایل برای اضافه شدن به گنجور آن را به نشانی ganjoor@ganjoor.net ارسال کنید (توجه داشته باشید که اضافه شدن آثار ارسالی به سایت یا اضافه شدن آن به گنجور رومیزی به دلیل زحمت و مشکلاتی که برای رفع تداخل‌های مجموعه‌ها وجود دارد منوط به تصمیم اداره‌کنندهٔ سایت است و در حال حاضر آثار شاعران ناشناس یا جوان معاصر و همینطور فایلهای حاوی حجم اندک از شعرهای یک شاعر یا شامل اشعار حاوی محتوای نامناسب از جمله مواردی هستند که پذیرفته نخواهند شد).