بایگانی نویسنده: حمیدرضا

تاریخ بیهقی با صدای سعید شریفی و تصویر متن چاپی تصحیح دکتر فیاض

برای تاریخ بیهقی یک روخوانی بسیار عالی با صدای آقای سعید شریفی روی اینترنت در دسترس است. به جهت کیفیت فوق‌العادهٔ این خوانش، متن تاریخ بیهقی را مطابق آن بخش‌بندی کردیم و خوانش‌های همگام شده را به گنجور اضافه کردیم.

تاریخ بیهقی در گنجور

علاوه بر آن تصاویر کتاب چاپی تاریخ بیهقی به تصحیح دکتر علی اکبر فیاض، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ دوم، شهریور ۲۵۳۶ را به عنوان منبع کاغذی گنجور بر اساس متن گنجور فهرست‌گذاری کردیم.

کتاب از طریق گنجور رومیزی و نرم‌افزارهای سازگار و همینطور کتابخانهٔ گنجور نیز قابل دریافت است.

دسترسی یکجا به خوانش‌های یک بخش

در فهرست عناوین بخش‌ها، فهرستی از خوانش‌های اشعار آنها به صورت یکجا در دسترس قرار گرفته و با پایان پخش هر یک به طور خودکار خوانش بعدی در آن فهرست پخش می‌شود. به این ترتیب می‌توان به یکباره یک بخش را به طور کامل گوش کرد.

برای اشعاری که بیش از یک خوانش دارند خوانشی که دارای بالاترین رتبه است نمایش داده می‌شود.

دسترسی یکجا به خوانش‌های یک بخش

امکان برگردان به نثر روان در ویرایشگر

در طول سال‌ها دوستان پرشماری در قالب حاشیه‌ها تلاش کرده‌اند برای علاقمندان معنی و مفهوم اشعار را بنویسند و همین تلاش‌ها راهنمای بسیاری از علاقمندان ادبیات بوده است. مشکلی که در استفاده از این حاشیه‌ها وجود دارد آن است که دم دست و آسان‌یاب نیستند و علاوه بر آن بعضاً جهت‌دار هستند و عقاید شخصی نویسنده در آنها دخیل است.

برای حل این مشکل امکان برگردان خطوط متن به نثر روان و همینطور درج خلاصه‌ای از یک شعر در ویرایشگر اضافه شده است. به این ترتیب علاقمندان می‌توانند از طریق ویرایشگر برای تک‌تک ابیات و یا برای کل شعر متنی بنویسند و در آن خطوط را به نثر روان امروزی برگردانند یا در بخش‌های مختلف منظومه‌هایی مانند مثنوی و شاهنامه خلاصهٔ داستان هر بخش را بنویسند. دوستان دیگر می‌توانند متون نوشته شده را ویرایش کنند و بهبود دهند.

خلاصه و برگردان‌های تأیید شده در کادر «اطلاعات» زیر اشعار نمایش داده می‌شوند.

خلاصهٔ شعر
برگردان ابیات به نثر روان
نمایش برگردان با انتخاب شمارهٔ ابیات

انتظار می‌رود متونی که به این منظور تهیه می‌شوند در سطح برگردان صرف باقی بمانند و وارد تأویل و تفسیر متن نشوند. متن می‌بایست به نثر نوشتاری فارسی رسمی (غیرمحاوره‌ای) و همه‌کس فهم (ناسره و فاقد واژه‌های نامأنوس)، در حد امکان خلاصه و فاقد ارجاع به تأویل‌هایی باشد که اشارهٔ مستقیمی به آنها در اشعار نشده. نیاز نیست برای همهٔ ابیات برگردان نثر نوشته شود و می‌توان تنها ابیات و خطوطی را که معنی و مفهوم آنها نیاز به توضیح دارد شرح داد.

ویرایش برگردان به نثر روان
فرایند بررسی
سوابق ویرایش

امکان ادغام خوانش‌های همگامسازی شده در خوانشگر

با توجه به محدودیتی که برای تعداد خوانش‌های یک شعر در گنجور وضع شده و همینطور این که جایگاه یک خوانش در فهرست خوانش‌ها ممکن است تغییر کند وجود خوانش‌های چندتکه‌ای هم به واسطهٔ اشغال کردن جایگاه‌ها و همین که ترتیب آنها در نمایش حفظ نمی‌شود قابل قبول نیست.

به همین لحاظ ابزاری برای ادغام خوانش‌ها (فایل صوتی و اطلاعات همگامسازی آنها) در خوانشگر گنجور رومیزی اضافه شد. هر چند این امکان به لحاظ موضوعی احتمالاً می‌بایست در خود گنجور رومیزی در دسترس قرار می‌گرفت اما به لحاظ آن که امکان کار با فایل‌های صوتی و ادغام آنها در این برنامه به آسانی و از پیش در دسترس بود این امکان به این برنامه اضافه شده است.

سه مجموعه خوانش چندتکه‌ای در دسترس روی گنجور نیز با استفاده از همین ابزار ادغام و جایگزین شدند.

ادغام خوانش‌ها

نسخهٔ ۱.۵ خوانشگر گنجور رومیزی از این نشانی و آخرین نسخهٔ کد و نصاب و فایل‌های اجرایی آن از این صفحه قابل دریافتند.

گنجور رومیزی ۲.۹۸

در گنجور رومیزی ۲.۹۸ دو امکان کوچک در ویرایشگر و یک امکان کوچک دیگر در پنجرهٔ خوانش‌های شعر جاری اضافه شده است.

تبدیل خطوط منتهی به نویسهٔ پایان خط به بلوک‌ پاراگراف در سطح بخش از طریق منوی ابزارهای ویرایشگر
تبدیل خطوط منتهی به نویسهٔ پایان خط به بلوک‌ پاراگراف در سطح بخش از طریق منوی ابزارهای ویرایشگر
دکمهٔ «جایگزینی ” با گیومهٔ باز و بسته» در «جایگزینی در پایگاه داده‌ها» در منوی ابزارهای ویرایشگر
دکمهٔ «جایگزینی ” با گیومهٔ باز و بسته» در «جایگزینی در پایگاه داده‌ها» در منوی ابزارهای ویرایشگر
مرور پوشهٔ حاوی فایل صوتی با دو بار کلیک روی سطر مربوط به خوانش در پنجرهٔ خوانشهای شعر جاری
مرور پوشهٔ حاوی فایل صوتی با دو بار کلیک روی سطر مربوط به خوانش در پنجرهٔ خوانشهای شعر جاری

افزون بر این در فاصلهٔ ارائهٔ نسخهٔ پیشین و نسخهٔ کنونی برنامه به یاری برنامه‌نویسان داوطلب در گیت‌هاب برنامه تلاشی برای ارتقای نسخهٔ دات‌نت برنامه به نسخه‌های تازه‌تر انجام شد. منتهی به لحاظ ناسازگاری‌های فراوان، به‌هم‌ریختگی نمایش عموم پنجره‌ها و نیاز به بازنویسی‌های گسترده این تلاش ناکام و بی‌فرجام ماند. از همهٔ دوستانی که در این تلاش سهیم بودند تشکر و عذرخواهی می‌کنم.

برای دستیابی به آخرین به‌روزرسانی از منوی «راهنما» فرمان «پرس و جو برای ویرایش جدیدتر» را اجرا کنید.

حالت تیره در گنجور با کمک یک افزونهٔ کروم

به همت آقای رضا سامانی افزونه‌ای برای مرورگر کروم آماده شده که امکان مشاهدهٔ گنجور در حالت تیره (دارک مد) را فراهم می‌کند.

صفحهٔ اول گنجور در حالت تیره
یک شعر در گنجور به شکل دارک مود

این افزونه به لحاظ نیاز به حساب توسعه‌دهنده و عدم دسترسی به آن در فروشگاه افزونه‌های کروم در دسترس نیست. علاقمندان برای استفاده این فایل zip را دریافت کنند:

سپس به صفحهٔ افزونه‌های کروم بروند:

قسمت افزونه‌های کروم

در آنجا حالت برنامه‌نویسی (Developer Mode) را فعال کنند:

Developer Mode

سپس فایل دریافت شده را روی همین قسمت در کروم بکشند تا به صورت افزونه فعال شود.

افزونهٔ فعال

به‌روزرسانی «غزل» به نگارش ۱.۵: نسخهٔ مک‌اواس و امکانات دیگر

آقای ابوطالب روشن برنامه‌نویس غزل، نگارش تازه‌ای از این نرم‌افزار را در منتشر کرده‌اند. این نرم‌افزار هم‌اکنون امکان اجرا تحت سیستم عامل مک را دارد.

فهرست نسخه‌های اجرایی غزل

امکان جستجو بر اساس ردیف و قافیه، سازگاری با دقت تصویر بالا و چند امکان کاربردی دیگر از امکانات جدید این نرم‌افزار بازمتن است:

امکانات غزل

علاقمندان می‌توانند با مراجعه به مخزن کد این نرم‌افزار در این نشانی نسخهٔ مناسب سیستم عامل خود را دریافت و نصب کنند.

نسخهٔ مک نرم‌افزار غزل

نقشهٔ سفرهای ناصرخسرو

زیر عناوین فهرست سفرنامهٔ ناصرخسرو در گنجور نقشه‌ای بر اساس متن سفرنامه و با مسیری به ترتیب تاریخ‌هایی که وارد هر شهر شده اضافه شده است. با لمس یا کلیک روی هر مکان‌نما می‌توانید سال و ترتیب بازدید ناصرخسرو از آنجا را ببینید و با دنبال کردن لینک مطلب مربوطه به متن آن دسترسی پیدا کنید.

نقشهٔ سفرنامهٔ ناصرخسرو

برای شهرهایی که بیش از یک بار به آنها سفر کرده و یا شهرهای نزدیک با لمس امکان انتخاب از میان چند مکان‌نمای مجاور وجود دارد.

در این نقشه تنها شهرهایی گنجانده شده که وی صریحاً عنوان کرده که به آنها سفر کرده است. به عنوان مثال وی در ذکر فواصل شهرها یا شنیده‌هایش از «ساوه»، «اندلس» و … هم نام برده اما عنوان نکرده که سفری به آنها داشته است و به همین دلیل در نقشهٔ مسیر کلی این شهرها گنجانده نشده‌اند.

برای بعضی شهرها که موقعیت دقیق جغرافیایی امروزیشان مشخص نیست (مانند مروالرود و …) حدود تقریبی و شهرهای نزدیک به عنوان مکان تقریبی اضافه شده است.

زیر بخش‌های سفرنامه نیز امکان مشاهدهٔ موقعیت شهری که از آن صحبت می‌کند روی نقشه فراهم شده است.

مشاهدهٔ شهرهای هر بخش در سفرنامهٔ ناصرخسرو

متن سفرنامه که سالها پیش از کتابخانهٔ تصوف به گنجور اضافه شده غلطهای تایپی و املایی فراوانی دارد. برای رفع این مشکل تصاویر چاپ سفرنامه به تصحیح استاد دبیرسیاقی نیز مطابق متن گنجور فهرست‌گذاری شده تا در آینده بر اساس آن نقایص متن برطرف گردد.

گنجور رومیزی ۲.۹۷

در نسخهٔ جدید گنجور رومیزی امکان خروج از حساب کاربری پیشخان خوانشگران به بخش خوانش‌ها اضافه شده تا دوستانی که با چند حساب اقدام به بارگذاری می‌کنند بتوانند این کار را از طریق گنجور رومیزی هم انجام دهند.

خروج از حساب کاربری

غیر از آن در ویرایشگر امکان اعمال چینش پیش‌فرض به همهٔ اشعار یک بخش اضافه شده و چند رفع اشکال هم انجام شده است.

امکان جستجو در یادداشتهای نشان‌شده‌ها و امکان پیشنهاد حروف قافیه

۱. در بخش «نشان‌شده‌ها» در پیشخان کاربر امکان جستجو در یادداشتها فراهم شده است.

جستجو در یادداشتها

۲. گنجور یک قافیه‌یاب داخلی دارد که در بیشتر موارد توانایی استخراج حروف قافیهٔ اشعار را دارد اگر چه محدودیتهایی -فعلاً غیرقابل حل- روی حرکات دارد (مثلاً هَست و بَست را با رُست و جُست هم‌قافیه تشخیص می‌دهد) اما در کل، هم در قافیه‌یابی اولیه و هم در اعمال پیشنهادهای تصحیحی که موجب تغییر حروف قافیه می‌شود به طور خودکار قافیه‌ها را پیدا و تصحیح می‌کند. از آنجا که مشابه‌یاب گنجور وابسته به قافیه‌های اشعار است گاهی لازم است با تعیین دستی قافیه‌ها به بهبود عملکرد مشابه‌یابی کمک کرد. برای نمونه بعضاً در متون نثر یک بیت از میانهٔ یک غزل یا قصیده ذکر شده است که تعیین حروف قافیهٔ آن بدون دسترسی به سایر ابیات امکان ندارد. در این موارد می‌توان از طریق ویرایشگر شعر یا ویرایشگر قطعه حروف قافیهٔ بیت را تعیین کرد تا بیت در فهرست اشعار هم‌آهنگ با شعر اصلی و مرجع ظاهر شود.

پیشنهاد حروف قافیه
تأثیر حروف قافیهٔ تک‌بیت روی مشابه‌یابی