به‌روزرسانی «غزل» به نگارش ۱.۵: نسخهٔ مک‌اواس و امکانات دیگر

16 فوریه 2023

آقای ابوطالب روشن برنامه‌نویس غزل، نگارش تازه‌ای از این نرم‌افزار را در منتشر کرده‌اند. این نرم‌افزار هم‌اکنون امکان اجرا تحت سیستم عامل مک را دارد.

فهرست نسخه‌های اجرایی غزل

امکان جستجو بر اساس ردیف و قافیه، سازگاری با دقت تصویر بالا و چند امکان کاربردی دیگر از امکانات جدید این نرم‌افزار بازمتن است:

امکانات غزل

علاقمندان می‌توانند با مراجعه به مخزن کد این نرم‌افزار در این نشانی نسخهٔ مناسب سیستم عامل خود را دریافت و نصب کنند.

نسخهٔ مک نرم‌افزار غزل

نقشهٔ سفرهای ناصرخسرو

5 آگوست 2022

زیر عناوین فهرست سفرنامهٔ ناصرخسرو در گنجور نقشه‌ای بر اساس متن سفرنامه و با مسیری به ترتیب تاریخ‌هایی که وارد هر شهر شده اضافه شده است. با لمس یا کلیک روی هر مکان‌نما می‌توانید سال و ترتیب بازدید ناصرخسرو از آنجا را ببینید و با دنبال کردن لینک مطلب مربوطه به متن آن دسترسی پیدا کنید.

نقشهٔ سفرنامهٔ ناصرخسرو

برای شهرهایی که بیش از یک بار به آنها سفر کرده و یا شهرهای نزدیک با لمس امکان انتخاب از میان چند مکان‌نمای مجاور وجود دارد.

در این نقشه تنها شهرهایی گنجانده شده که وی صریحاً عنوان کرده که به آنها سفر کرده است. به عنوان مثال وی در ذکر فواصل شهرها یا شنیده‌هایش از «ساوه»، «اندلس» و … هم نام برده اما عنوان نکرده که سفری به آنها داشته است و به همین دلیل در نقشهٔ مسیر کلی این شهرها گنجانده نشده‌اند.

برای بعضی شهرها که موقعیت دقیق جغرافیایی امروزیشان مشخص نیست (مانند مروالرود و …) حدود تقریبی و شهرهای نزدیک به عنوان مکان تقریبی اضافه شده است.

زیر بخش‌های سفرنامه نیز امکان مشاهدهٔ موقعیت شهری که از آن صحبت می‌کند روی نقشه فراهم شده است.

مشاهدهٔ شهرهای هر بخش در سفرنامهٔ ناصرخسرو

متن سفرنامه که سالها پیش از کتابخانهٔ تصوف به گنجور اضافه شده غلطهای تایپی و املایی فراوانی دارد. برای رفع این مشکل تصاویر چاپ سفرنامه به تصحیح استاد دبیرسیاقی نیز مطابق متن گنجور فهرست‌گذاری شده تا در آینده بر اساس آن نقایص متن برطرف گردد.


گنجور رومیزی ۲.۹۷

29 جولای 2022

در نسخهٔ جدید گنجور رومیزی امکان خروج از حساب کاربری پیشخان خوانشگران به بخش خوانش‌ها اضافه شده تا دوستانی که با چند حساب اقدام به بارگذاری می‌کنند بتوانند این کار را از طریق گنجور رومیزی هم انجام دهند.

خروج از حساب کاربری

غیر از آن در ویرایشگر امکان اعمال چینش پیش‌فرض به همهٔ اشعار یک بخش اضافه شده و چند رفع اشکال هم انجام شده است.


امکان جستجو در یادداشتهای نشان‌شده‌ها و امکان پیشنهاد حروف قافیه

29 جولای 2022

۱. در بخش «نشان‌شده‌ها» در پیشخان کاربر امکان جستجو در یادداشتها فراهم شده است.

جستجو در یادداشتها

۲. گنجور یک قافیه‌یاب داخلی دارد که در بیشتر موارد توانایی استخراج حروف قافیهٔ اشعار را دارد اگر چه محدودیتهایی -فعلاً غیرقابل حل- روی حرکات دارد (مثلاً هَست و بَست را با رُست و جُست هم‌قافیه تشخیص می‌دهد) اما در کل، هم در قافیه‌یابی اولیه و هم در اعمال پیشنهادهای تصحیحی که موجب تغییر حروف قافیه می‌شود به طور خودکار قافیه‌ها را پیدا و تصحیح می‌کند. از آنجا که مشابه‌یاب گنجور وابسته به قافیه‌های اشعار است گاهی لازم است با تعیین دستی قافیه‌ها به بهبود عملکرد مشابه‌یابی کمک کرد. برای نمونه بعضاً در متون نثر یک بیت از میانهٔ یک غزل یا قصیده ذکر شده است که تعیین حروف قافیهٔ آن بدون دسترسی به سایر ابیات امکان ندارد. در این موارد می‌توان از طریق ویرایشگر شعر یا ویرایشگر قطعه حروف قافیهٔ بیت را تعیین کرد تا بیت در فهرست اشعار هم‌آهنگ با شعر اصلی و مرجع ظاهر شود.

پیشنهاد حروف قافیه
تأثیر حروف قافیهٔ تک‌بیت روی مشابه‌یابی

محدودیت تازه برای ارسال خوانش‌ها در گنجور

23 جولای 2022

روخوانی‌های زیادی برای اشعار حافظ در گنجور در دسترس قرار گرفته و متأسفانه علی‌رغم علاقهٔ دوستان به بازخوانی اشعار حافظ، خوانش‌های جدید مزیتی بر خوانش‌های قبلی ندارند.

از این جهت محدودیتی برای ارسال خوانش‌ها در نظر گرفته شده و آن این است که اگر شعری دارای دست کم ۱۰ خوانش باشد امکان ارسال خوانش جدید برای آن وجود ندارد (امکان جایگزینی خوانش‌های موجود کمافی‌السابق وجود دارد).

امیدواریم دوستان علاقمند با توجه به این محدودیت به روخوانی اشعار فاقد خوانش یا فاقد خوانش‌های مناسب رو بیاورند.

خطای خوانش‌های زیاد

فهرست‌گذاری شرح‌های دکتر خزائلی بر گلستان و بوستان سعدی

22 جولای 2022

شرح‌های شادروان دکتر محمد خزائلی بر بوستان و گلستان سعدی مطابق متن گنجور فهرست‌گذاری شده‌اند و به این ترتیب علاقمندان در کادر «تصاویر مرتبط در گنجینهٔ گنجور» زیر هر بخش از این دو کتاب (در کنار تصویر نسخه‌های خطی گلستان و همچنین تصویر چاپ کلیات سعدی به تصحیح شادروان فروغی) می‌توانند به صفحهٔ متناظر در شرح‌‌های این استاد بر این دو کتاب دسترسی داشته باشند.

شرح بوستان دکتر محمد خزائلی

امکانات تازهٔ گنجور برای نشان کردن اشعار و خوانش‌ها و تغییرات ویرایشگر

21 جولای 2022

پیش از این به دو صورت می‌توانستیم برای یک شعر یا بیت نشان شده یادداشت بگذاریم. راه اول آن است که بعد از نشان کردن شعر یا بیت به بخش نشان‌شده‌های من برویم و یادداشتمان را اضافه کنیم. راه دوم هم این است که یک حاشیه یا نظر را نشان کنیم. با نشان کردن یک حاشیه متن آن به عنوان یادداشت به شعر نشان شده اضافه می‌شود.

با توجه به آن که درج یادداشت برای یک نشان‌شده نیاز روزمرهٔ بسیاری از کاربران گنجور است راه سومی برای آن اضافه شده و آن این است که بعد از نشان کردن یک شعر یا بیت بلافاصلهٔ پنجرهٔ یادداشت‌گذاری برای آن ظاهر می‌شود که البته می‌توان آن را بدون اضافه کردن یادداشت رد کرد.

یادداشت گذاشتن برای بیت نشان شده
یادداشت گذاشتن برای بیت نشان شده

در بخش خوانش‌ها نیز تغییر کوچکی راجع به اثر «رأی دادن به خوانش» اعمال شده و آن این است که وقتی به خوانشی رأی می‌دهید (یا به طور معادل آن را برای خودتان نشان می‌کنید)، آن را در بازدیدهای بعدی فارغ از رتبه‌بندی خوانش‌ها بالاتر از بقیه خواهد دید.

توضیح مربوط به تغییرات اثر نشان کردن خوانش
توضیح مربوط به تغییرات اثر نشان کردن خوانش

در بخش ویرایشگر نیز امکانات متعددی اضافه شده که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به امکان پیشنهاد تغییر نوع مصرع‌ها (چینش مصاریع شعر) و همچنین امکان پیشنهاد حذف مصاریع (برای رفع اشکال بیتهای تکراری و مانند آن) اشاره نمود.

پیشنهاد تغییر نوع مصرع و حذف مصرع
پیشنهاد تغییر نوع مصرع و حذف مصرع

نوار ابزار تازهٔ گنجور

7 جولای 2022

نوار ابزار گنجور که به بالای صفحات اضافه شده مجموعه‌ای از ابزارها و فرمان‌های پرکاربرد گنجور را به شیوه‌ای در دسترس‌تر از گذشته در اختیار کاربر می‌گذارد.

نوار ابزار گنجور
نوار ابزار گنجور

این نوار ابزار به طور پیش‌فرض حالت «چسبانی» دارد یعنی وقتی کاربر اسکرول می‌کند به بالای صفحه می‌چسبد تا در دسترس بماند. منتهی امکان تغییر این رفتار و «ناچسبان» کردن آن با استفاده از اولین دکمهٔ بالا/سمت راست آن وجود دارد (مثلاً می‌توانید برای تصویر گرفتن از صفحات آن را موقتاً ناچسبان کنید).

ویدیوی زیر رفتار این نوار ابزار را روی اسکرول، در حالت چسبانی و ناچسبانی و کارکرد بعضی دکمه‌های دیگر آن شامل «راهنما»، «لغزش به پایین و بالا»، «شماره‌گذاری» و «اسکرول خودکار به محل خوانش» را نشان می‌دهد. علاوه بر «چسبانی» دکمه‌های دوحالتهٔ دیگر یعنی «شماره‌گذاری» و «اسکرول خودکار به محل خوانش» وضعیت خود را روی مرورگر کاربر ذخیره و حفظ می‌کنند.

غیر از این، صفحات نام‌نویسی و بازیابی گذرواژه نیز بازطراحی شده‌اند و برای پس‌زمینهٔ آنها از طرح دیگری که توسط آقای مجید نجاتی طراح لوگوی جدید گنجور ارائه شده استفاده شده است.

طراحی جدید صفحهٔ نام‌نویسی گنجور با لوگو و پس‌زمینهٔ طراحی شده توسط آقای مجید نجاتی
طراحی جدید صفحهٔ نام‌نویسی گنجور با لوگو و پس‌زمینهٔ طراحی شده توسط آقای مجید نجاتی

با اضافه شدن این نوار ابزار، منوی دایره‌ای صفحات شعرها، دکمه‌های گروه «ابزارها» زیر شعرها و دسترسی به ابزارهای پیشخان کاربر در صفحهٔ خانگی زاید بودند و حذف شده‌اند. این تصاویر یادگاری از وضعیت گذشتهٔ گنجور با وجود این موارد حذف شده هستند:


نشان تازهٔ گنجور در مرورگرها

27 ژوئن 2022

نشان تازه‌ای که برای گنجور در مرورگرها نمایش داده می‌شود هدیهٔ آقای مجید نجاتی است.

نشان تازهٔ گنجور
گنجور - دردانه‌های ادب فارسی

به‌روزرسانی: این نشان در حال حاضر به عنوان نشان گنجور در صفحات وبگاه نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

نشان تازهٔ گنجور تهیه شده توسط آقای مجید نجاتی
نشان تازهٔ گنجور تهیه شده توسط آقای مجید نجاتی

تغییرات دیوان خواجوی کرمانی

24 ژوئن 2022

پیش از این در گنجور از خواجوی کرمانی -غیر از منظومهٔ سام‌نامه که در انتساب آن به خواجو تردید وجود دارد و آن را مشتق از «همای و همایون» خواجو با تغییرات و افزوده‌های فراوان می‌دانند- مجموعهٔ غزلیات او را مشتمل بر ۹۳۲ غزل (۸,۸۴۹ بیت) در دسترس داشتیم که شامل تقریباً تمامی غزلیات او در دیوان چاپی به همراه گزیده‌ای از دو قصیدهٔ ابتدایی دیوان صنایع الکمال او می‌شد.

با در دسترس قرار گرفتن منبعی جدید (وبگاه chekameh.net که به همت مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان در دسترس قرار گرفته بود و متأسفانه چند ماهی است از دسترس خارج شده) که در آن دیوان خواجو مطابق سازماندهی اصیل آن (در قالب دو دیوان «صنایع الکمال» و «بدایع الجمال») و طبق تصحیح شادروان احمد سهیلی خوانساری در اختیار علاقمندان گذاشته شده بود و دربردارندهٔ ۵,۶۰۹ بیت بیشتر از نسخهٔ پیشین گنجور بود (مجموعاً ۱۴,۴۵۸ بیت) این نسخه، جایگزین نسخهٔ قدیمی شد.

دیوان خواجو

نشانی‌های قدیمی دیوان خواجو به نشانی‌های جدید راهبری می‌شوند و اَبَرداده‌های افزوده شدهٔ پیشین مثل آهنگهای مرتبط، اوزان عروضی، حاشیه‌ها، خوانش‌ها و … به شعرهای متناظر شعرهای قدیمی انتقال داده شده‌اند.

متأسفانه حاصل زحمت دوستانی که متن قدیمی را تصحیح کرده یا بهبود داده بودند قابل انتقال نبود و ضمن عذرخواهی از این عزیزان این قسمت از اطلاعات از دست رفته است.

علاوه بر آن متن چاپی سهیلی خوانساری به طور کامل بر اساس دیوان خواجوی گنجور فهرست‌گذاری است و از آن به عنوان منبع کاغذی جهت تطبیق ویرایش‌های پیشنهادی استفاده می‌شود.

تصویر دیوان خواجو به تصحیح سهیلی خوانساری

نسخه‌های قابل دریافت برای گنجور رومیزی و برنامه‌های سازگار و همچنین کتابخانهٔ گنجور نیز جایگزین شده است.

نکتهٔ مهم: اگر دوستان علاقمند به خوانش اشعار خواجو هستند می‌بایست حتماً روی نسخهٔ جدید این کار را انجام دهند (با «دریافت مجموعه‌ها» در گنجور رومیزی اشعار خواجو را مجدداً دریافت کنند).