به لطف و زحمت دوست گرامی آقای علی پی‌سپار آثار سهراب سپهری با استفاده از این منبع به گنجور رومیزی اضافه شد. همزمان ویرایش ۱.۸۶ گنجور رومیزی که شامل چند رفع اشکال و یک قابلیت جدید در ویرایشگر است عرضه شد. جزئیات بیشتر راجع به تغییرات گنجور رومیزی را اینجا ببینید.
توصیه می‌شود (جهت جلوگیری از وقوع خطایی که ممکن است در ویرایشهای قدیمی‌تر هنگام تلاش برای اضافه کردن اشعار جدید پیش آید) دوستان پیش از اضافه کردن آثار سهراب سپهری، نرم‌افزار خود را با دریافت این نصاب به‌روز کنند و سپس با دریافت این فایل، خارج کردن آن از حالت فشرده، سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی برنامه آثار سهراب را به گنجور رومیزی خود اضافه کنند.
تعدادی از دوستان گاه و بیگاه درخواست اضافه شدن آثار شاعران مورد نظر خود را به گنجور می‌کنند. در جواب این دسته از دوستان معمولاً متذکر می‌شوم که امکانات در اختیار گنجور بسیار محدود است، حجم فعلی اشعار عمدتاً از منابع از پیش دیجیتالی شده به گنجور منتقل شده‌اند و راه‌حلهایی که در حال حاضر برای گسترش دامنهٔ داده‌های گنجور در پیش گرفته‌ام در کوتاه‌مدت برای اضافه کردن شاعران مورد علاقهٔ آنها کارایی ندارند. در هر حال به نظرم، برخی از دوستان در صورتی که علاقمند باشند ممکن است بخواهند خودشان (در کنار دوستانی که خروجیهای OCR را بازبینی می‌کنند) به گنجور برای گسترش دامنهٔ داده‌های سایت کمک کنند. یکی از راه‌حلهای ممکن استفاده از ویرایشگر نرم‌افزار گنجور رومیزی است. در این نوشته تلاش می‌کنم راهنمای اولیه‌ای برای استفاده از این قابلیت گنجور رومیزی در اختیار بگذارم.
«ویرایشگر شعر» یکی از امکانات جانبی گنجور رومیزی است که به کاربران امکان گسترش داده‌های این برنامه (و سایت گنجور) را می‌دهد. برای دسترسی به این قابلیت لازم است ابتدا با باز کردن پنجرهٔ «تنظیمات» در ردیف «دکمه‌های اختیاری» گزینهٔ «ویرایشگر» را فعال کنید و دکمهٔ «تأیید» را بزنید تا به دکمهٔ «ویرایشگر» در سمت چپ نوار ابزار گنجور رومیزی دسترسی پیدا کنید. با کلیک بر روی این دکمه پنجرهٔ «ویرایشگر شعر» باز می‌شود.
در قسمت میانی پنجرهٔ ویرایشگر، همانند پنجرهٔ اصلی گنجور رومیزی، سلسله‌مراتب «خانه -> نام شاعر -> بخش …» را مشاهده می‌کنید، همانند پنجرهٔ اصلی عنوان شعر در میانهٔ پنجره نوشته می‌شود اما مصرعها در قالب جعبه‌های متنی با متن قابل ویرایش نمایش داده می‌شوند. در صورتی که یکی از جعبه‌های متنی فوکوس داشته باشد با استفاده از کلیدهای جهتی بالا و پایین می‌توانید به مصرع بالا و پایین بروید و با استفاده از کلیدهای Tab و Shift+Tab به مصرع قبلی و بعدی. در صورتی که متن جعبهٔ متنی را تغییر دهید رنگ آن از سفید به زرد کمرنگ تغییر پیدا می‌کند. با جابجایی به جعبهٔ متنی دیگر یا رفتن به شعر دیگر یا بستن پنجره؛ تغییرات انجام شده به طور خودکار ذخیره می‌شود و رنگ زمینهٔ جعبهٔ متنی زرد به سفید تغییر پیدا می‌کند. زدن کلید Enter در حالتی که مصرعهای فرد (اول) فعال هستند باعث می‌شود مصرع زوج روبرو فعال شود ولی زدن Enter در حالتی که مصرعهای زوج فعال هستند باعث درج یک بیت جدید زیر بیت فعلی می‌شود. با استفاده از کلید ترکیبی Shift+Delete می‌توانید بیت جاری را حذف کنید (توجه داشته باشید که ویرایشهای انجام شده غیرقابل برگشت هستند و بلافاصله ذخیره می‌شوند بنابراین بهتر است برای آزمایش این دکمه‌ها روی شاعر جدید و شعر جدید فرضی آزمایش کنید نه روی داده‌های اصلی). در صورتی که در حال وارد کردن شعر نیمایی (مصرعهای تکی) هستید در منوی دکمهٔ «شعر جدید» گزینهٔ «شعری که درج می‌شود نیمایی یا آزاد است» را علامت بزنید. در این حالت زدن کلید Enter باعث درج یک تک‌مصراع نیمایی زیر مصراع جاری می‌شود.
برای اضافه کردن شاعران جدید به برنامه باید ابتدا ساختار داده‌ها در گنجور رومیزی را بشناسید: در گنجور رومیزی دسته‌بندی شعرها در بالاترین رده بر اساس نام شاعر صورت می‌گیرد. آثار هر شاعر در قالب بخشهای مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که هر یک از این بخشها می‌توانند زیربخشهای خاص خود را داشته باشند و این روند (زیربخشهای مختلف برای هر بخش) در سطح زیربخشها ادامه پیدا می‌کند.
بنابراین در صورتی که تمایل دارید آثار یک شاعر جدید را به برنامه اضافه کنید اولین گام اضافه کردن «شاعر جدید» است. برای این کار روی دکمهٔ متناظر کلیک کنید و نام شاعر را وارد کنید. از طریق منوی این دکمه می‌توانید نام شاعر فعلی (شاعری که نامش در پنجرهٔ میانی درج شده) را ویرایش کنید یا آن را (به همراه کلیهٔ آثار او) حذف کنید.
در صورتی که می‌خواهید اشعار شاعر جدید را در قالب بخشهای مختلف دسته‌بندی کنید می‌توانید با استفاده از دکمهٔ «بخش جدید» بخش جدیدی به عنوان زیربخش شاعر یا بخشی که در حال حاضر در آن قرار دارید ایجاد کنید. دکمهٔ «شعر جدید» همیشه باعث می‌شود که شعر به بخش جاری اضافه شود. عنوانهای «تغییر ترتیب زیربخشها» و «تغییر ترتیب اشعار بخش» امکانات لازم برای سازماندهی مجدد اشعار وارد شده را در اختیارتان می‌گذارند.
گنجور رومیزی در حال حاضر از چهار نوع شکلبندی برای شعرها پشتیبانی می‌کند. شکلبندی پیش‌فرض بیتهای دومصرعی است. با زدن کلید F1 دو مصرع یک بیت معمولی در اختیارتان قرار می‌گیرد. اشعار ترکیبی را با شکلبندیهای «بیت بند» (F2) و «مصرع بند» (F3) می‌توانید وارد کنید و تک‌مصرعهای نیمایی را با با شکلبندی «مصرع تنها» (F4). همچنان که پیشتر اشاره شد زدن کلید Enter روی بیت یا مصرع جاری معادل زدن کلید F1 یا F4 است.
ویرایشگر گنجور رومیزی علاوه بر تایپ راههای دیگری را برای ورود شعر در اختیارتان می‌گذارد. با استفاده از زیرمنوهای دکمهٔ «شعر جدید» می‌توانید شعر را از کلیپ‌بورد یا فایل متنی وارد کنید، علاوه بر آن امکان درج اشعار چند بندی نیز از کلیپ‌بورد وجود دارد.
برخی از منابع در دسترس (همانند کتابخانهٔ سایت تصوف ایرانی) اشعار را در قالب فایلهای Word و با قالب‌بندی جدولی در اختیار گذاشته‌اند. مشکلی که در کپی اشعار از این منابع ممکن است به آن بربخورید آن است که به دلیل نوع قالب‌بندی این فایلها تمام مصرعهای اول یک شعر در یک سلول و تمام مصرعهای دوم در سلول دیگر قرار دارند و کپی محتویات یک شعر و درج آن درست انجام نمی‌شوند. برای حل این مشکل از منوی دکمهٔ «ابزارها» فرمان «یک در میان چیدن خطوط دو ستون متنی» را انتخاب کنید. مصاریع اول را در ستون اول و مصاریع دوم را ستون دوم کپی کنید و نتیجه را با کلیک بر روی دکمهٔ «درج نتیجه در ویرایشگر» به ویرایشگر وارد کنید.
پس از تایپ اشعار مرحلهٔ آخر تهیهٔ فایل خروجی به منظور پشتیبان‌گیری، انتقال به کامپیوترهای دیگر یا ارسال برای سایت گنجور است (فایل خروجی را با اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی گنجور رومیزی می‌توانید به گنجور رومیزی نصب شده روی کامپیوترهای دیگر اضافه کنید). برای انجام این کار با استفاده از منوهای دکمه‌های «شاعر جدید» یا «بخش جدید» (گزینه‌های «تولید خروجی») می‌توانید فایل خروجی مورد نظر خود را بسازید و در صورت تمایل برای اضافه شدن به گنجور آن را به نشانی ganjoor@ganjoor.net ارسال کنید (توجه داشته باشید که اضافه شدن آثار ارسالی به سایت یا اضافه شدن آن به گنجور رومیزی به دلیل زحمت و مشکلاتی که برای رفع تداخل‌های مجموعه‌ها وجود دارد منوط به تصمیم اداره‌کنندهٔ سایت است و در حال حاضر آثار شاعران ناشناس یا جوان معاصر و همینطور فایلهای حاوی حجم اندک از شعرهای یک شاعر یا شامل اشعار حاوی محتوای نامناسب از جمله مواردی هستند که پذیرفته نخواهند شد).
هر از چند گاه دوستانی تماس می‌گیرند و متذکر می‌شوند که تلفظ «گنجور» نه ganjoor که ganjvar است و من در انتخاب نام دامنه اشتباه کرده‌ام. منشأ این قضیه گویا یک یا چند فرهنگ فارسی است که تلفظ این واژه را به این نحو ثبت کرده یا ارجاع به ریشهٔ این واژه است که آن را مرکب از «گنج» و «بر» می‌دانند و اعتقاد دارند اصل این واژه «گنجبَر» است و وقتی «ب» به «و» تبدیل می‌شود باید آن را گنجوَر بخوانیم. در هر صورت، برای ارجاع بعدی دوستان مطلبی را که چندباره در پاسخ به ایمیلهای دوستان نوشته‌ام اینجا دوباره مطرح می‌کنم:
اوّل آن که در نسخهٔ آنلاین لغتنامهٔ دهخدا هر دو تلفظ برای گنجور ثبت شده (تلفظ اول نشان دهندهٔ آن است که واو حرکت ندارد و باید کشیده خوانده شود):
راهنمای بعدی برای این که این واژه باید ganjoor تلفظ شود یا حداقل تلفظ این واژه به این صورت اشتباه نیست آن است که توجه کنیم دو تلفظ مورد بحث (ganjoor و ganjvar) هموزن نیستند، لذا اگر در شعر موزونی بتوان این واژه را ganjoor خواند دیگر نمی‌توان آن را ganjvar خواند زیرا وزن شعر به هم می‌ریزد و بالعکس. علاوه بر آن می‌توان به این نکته توجه کرد که شاعران کهن این واژه را در جایگاه قافیه با چه کلماتی همقافیه آورده‌اند.
با توجه به نکات یاد شده شاهدهای لغتنامه برای این کلمه را در این صفحه و کاربرد آن را در شعر شاعران گنجور بازخوانی کنید و سعی کنید یک مورد را بیابید که در آن بشود این واژه را ganjvar خواند و وزن شعر درست بماند و شعر موزون خوانده شود!
از آنجا که عموماً تا به حال -جز معدود تکه‌هایی از بعضی کتابها- آثار منثور را در گنجور نداشتیم گلستان سعدی را به گنجور اضافه نکرده بودم و به جای آن در بخش سعدی پیوندی به متن این کتاب در سایت ویکی‌نسک گذاشته بودم.
یکی از دوستان -آقای مسعود دهقانی-، چند روز پیش اطلاع دادند که این پیوند دیگر کار نمی‌کند و ویکی‌نسک این اثر را حذف کرده.
به پیشنهاد این دوست عزیز، گلستان را با استفاده از آرشیو ویکی‌نسک به گنجور اضافه کردم.
تا آنجا که من بررسی کردم، نسخهٔ ویکی‌نسک ناقص است اما در هر حال از متن دستکاری شده و غیرقابل اعتماد ارائه شده در سایت تصوف ایرانی (اینجا) -که گویا بدون این که ذکر شده باشد برگردان امروزی قسمتهای منثور گلستان به انضمام اصل بیشتر شعرهاست- بهتر است.
امیدوارم با کمک دوستان گنجور، نقایص بخش گلستان سعدی در گنجور نیز به مرور زمان رفع شود.
در مرحلهٔ اول کار بازبینی چشمی خروجیهای OCR تعداد ۵۳۰۳۷ تکه تصویر متن بریده شده از جلد اول غزلیات بیدل و قصاید قاآنی در معرض بازبینی قرار گرفته که تا امروز با گذشت ۱۸ روز از فراخوان برای همکاری دوستداران ادبیات فارسی حدود ۴۷ درصد از این تصاویر (۲۴۸۵۲ تکه) حداقل یک بار بازبینی شده‌اند (۱۴ درصد از کل تصاویر بیش از یک بار بازبینی شده‌اند). آمار روزانهٔ بازبینیها از طریق این صفحه در دسترس قرار دارد.
تعداد ۲۳۰۷ آی.پی مجزا برای بازبینها به ثبت رسیده است. تصویر زیر نشانگر آمار ثبت شده برای بازدیدها از سیستم بازبینی توسط سیستم آمارگیری گوگل است:
جدول زیر آمار تفکیکی کشورهای بازدیدکننده‌ها را به ترتیب تعداد صفحات بازدید شده به ازای هر نفر نشان می‌دهد.
از همهٔ دوستانی که در این کار مشارکت کرده و می‌کنند تشکر می‌کنم. با روند فعلی به نظر می‌رسد تا در دسترس قرار گرفتن اولین خروجی این همکاری در سایت باید چیزی حدود یک ماه دیگر فاصله داشته باشیم. طبق برنامهٔ فعلی در مرحلهٔ دوم باقیماندهٔ غزلیات بیدل (جلد دوم) و دیوان قاآنی و احتمالاً در مرحلهٔ سوم دیوان کامل ملک‌الشعرای بهار برای بازبینی در دسترس قرار خواهند گرفت.
دوست عزیزی زحمت کشیده‌اند و در یک نوشتهٔ مفصل علاوه بر معرفی گنجور رومیزی نقاط ضعف و قوت آن را از نظر خودشان بررسی کرده‌اند. اگر علاقمند بودید نگاهی به این مطلب جامع بیندازید: اینجا.
قبلاً هم گفته بودم که اضافه کردن اشعار با استفاده از OCR، غیر از امکانات و زمانی که برای اسکن و اجرای پردازش OCR روی ورودیها و دریافت خروجی نیاز دارد نیاز به یک کار چشمی پر زحمت دارد تا دقت خروجیها به سطح قابل قبول برسد. گفته بودم که برنامه‌ای دارم برای آن که علاقمندان گنجور را در این کار به همیاری دعوت کنم و با استفاده از مشارکت آنها سرعت و دقت گسترش دامنهٔ داده‌ها افزایش یابد.
الان، طرح ساده‌ای آماده کرده‌ام برای آن که به کمک آن این امر را محقق کنم. علاقمندان با مراجعه به این نشانی می‌توانند با بازبینی خروجیهای OCR به گسترش دامنهٔ داده‌های گنجور کمک کنند. سیستم طراحی شده بر اساس تعداد رأیهای کاربران به متون کار می‌کند و نهایتاً با غربال پررأی‌ترین گزینه‌ها خروجیها را تولید خواهم کرد. اگر اشتباه کردید: اشتباه تایپی یا انتخاب اشتباه، نگران نباشید! علاقمندان دیگر نیز خروجیها را می‌بینند و اشتباه شما را با رأیهایشان به متون درست‌تر تصحیح می‌کنند. فقط لطفاً در صورتی که صفحه‌کلید فارسی ندارید در این کار مشارکت نکنید! ورود متون به صورت فارگلیسی هیچ کمکی نمی‌کند.
فعلاً خروجیهای باقیماندهٔ جلد اول غزلیات بیدل دهلوی در این سیستم در دسترس قرار دارند و به زودی باقیماندهٔ دیوان قاآنی را نیز در این سیستم در معرض بازبینی علاقمندان قرار می‌دهم.
روزنامهٔ جام جم در ضمیمهٔ روزهای یکشنبهٔ این هفتهٔ خود (کلیک) گنجور رومیزی را معرفی کرده (اینجا) و سایت گنجور را هم در ستون لینکدونی همین ضمیمه برای بازدید به خوانندگان خود پیشنهاد کرده است.
پیشتر، تلویزیون فارسی BBC نیز در برنامهٔ «کلیک» گنجور را به بینندگان خود معرفی کرده بود.
به دنبال مشکلاتی که از بیست و پنجم اردیبهشت برای سایت گنجور پیش آمد (اینجا را ببینید)، شرکت ارائه دهندهٔ خدمات میزبانی پیشین، دسترسی به سایت را قطع کرد. پس از پیگیری، شرکت مزبور اعلام کرد که به علت فشاری که این سایت به سرورهایش می‌آورد دیگر نمی‌تواند به گنجور خدمات بدهد.
برای اطمینان از تهیهٔ یک سرویس میزبانی مطمئن تصمیم گرفتم به کمک یکی از دوستان ساکن خارج کشور خدمات میزبانی را از شرکت معتبر مدیاتمپل تهیه کنم. این امر دیروز محقق شد و اکنون سایت، پس از شش روز وقفه با استفاده از خدمات میزبانی این شرکت در دسترس قرار گرفته است.
از دوستانی که در این مدت، برای کمک در زمینهٔ میزبانی سایت تماس گرفتند تشکر می‌کنم.
از آنجا که بسیاری از محدودیتهای پیشین همچون محدودیت پهنای باند و فضا تا حدود زیادی با خرید سرویس میزبانی جدید رفع شده، تغییراتی در ساختار و نحوهٔ میزبانی منابع سایت داده خواهد شد. سعی می‌کنم روی بهینه‌سازی مصرف منابع سایت نیز کار کنم تا کمتر به مشکلاتی که میزبان قبلی ادعا داشت گنجور عامل آنهاست بر بخوریم.
در سه خرده ویرایش ارائه شده بعد از ویرایش ۱.۸، علاوه بر چند رفع اشکال و بهبود در نمایشگر شعر، ویرایشگر شعر نیز صاحب قابلیتهای جدیدی شده است. فهرست کامل تغییرات را اینجا ببینید.
آثار شاملو با استفاده از سایت shamlou.org و به کمک ویرایشگر داخلی برنامه به پایگاه داده‌های برنامه اضافه شده است. پس از به‌روزرسانی برنامه می‌توانید با دریافت این فایل، خارج کردن آن از حالت فشرده، سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی برنامه می‌توانید آثار این شاعر گرانقدر معاصر را در گنجور رومیزی در دسترس داشته باشید.
