گزارش اشکالات و رتبه‌بندی خوانش‌ها و امکانات دیگر

طی چند وقت اخیر تغییراتی در نحوهٔ دسترسی به خوانش‌ها در گنجور صورت گرفته است. بستهٔ نرم‌افزاری پیشین نمایش فهرست خوانش‌ها و پخش آنها (jPlayer) در صفحات اشعار با پخش‌کنندهٔ توکار مرورگرها جایگزین شده است (در صفحهٔ «دریافت خوانش» هنوز از این ابزار استفاده می‌شود) تا بلکه مشکلات گزارش شده توسط کاربران در سیستم عامل‌ها و مرورگرهای شرکت اپل رفع شود. فهرست خوانش‌ها در بخش ویژهٔ خود نمایش داده می‌شود و شمار خوانش‌ها به طور پیش‌فرض محدود به پنج خوانش اول شده است (دکمهٔ «همهٔ خوانش‌ها» برای مشاهدهٔ کلیهٔ خوانش‌های ثبت شده برای یک شعر دارای بیش از پنج خوانش اضافه شده است). این تغییر اخیر به منظور کاستن از شلوغی صفحات و همچنین تشویق علاقمندان به خوانش اشعار برای ارسال خوانش برای بخش‌های کمتر مورد توجه قرار گرفته در گنجور صورت گرفته است (عموم خوانش‌های جدید عزیزان خصوصاً برای اشعار حافظ نه از لحاظ کیفی برتری خاصی نسبت به خوانش‌های موجود دارد و نه حاوی نکات جدیدی است که در خوانش‌های قبلی به آنها توجه نشده باشد).

با این حال، الگوریتمی برای تعیین جایگاه خوانش‌های یک شعر در نظر گرفته شده است که سابقه، امتیازات کاربران و همینطور اشکالات تأیید شده در آن دخالت دارد. اعمال الگوریتم رتبه‌بندی نیازمند رأی حداقل یک کاربر یا تأیید یک گزارش اشکال است. پیشتر رتبه‌بندی بعضی شعرها مثل غزلیات حافظ به صورت دستی تغییر داده شده بوده (در مورد دیوان حافظ به پیشنهاد آقای سهیل قاسمی تا خوانش‌های استاد فرح‌اندوز در صدر دیده شوند). اما با انجام هر یک از تغییرات یاد شده الگوریتم رتبه‌بندی اعمال خواهد شد. حذف کاربران باعث حذف آٰرای آنها و رتبه‌بندی مجدد اشعار متناظر خواهد شد (در صورت مشاهدهٔ رفتار خرابکارانه به منظور تغییر رتبه‌بندی خوانش‌ها کاربران خاطی حذف خواهند شد).

کاربران می‌توانند به خوانش‌ها رأی بدهند. این رأی علاوه بر آن که در الگوریتم رتبه‌بندی تأثیر می‌گذارد می‌تواند برای نشان کردن خوانش‌ها نیز به کار رود (رأی مالکین خوانش‌ها روی الگوریتم رتبه‌بندی خوانش خودشان تأثیر نمی‌گذارد و این کاربران می‌توانند بدون نگرانی از این ابزار برای نشان کردن خوانش‌های خودشان استفاده کنند). کاربران می‌توانند در پیشخان کاربری در بخش «خوانش‌های نشان شده» خوانش‌هایی را که به آنها رأی داده‌اند مشاهده کنند.

کاربران از این پس می‌توانند اشکالات خوانش‌های منتشر شده را نیز گزارش کنند. این گزارشات یا به حذف خوانش‌ها و یا در مواردی که اشکال جزئی تشخیص داده شود یا برای شعر خوانش جایگزین مناسبی وجود نداشته باشد به ثبت اشکال گزارش شده پای خوانش منتهی می‌شود.

مالکین خوانش‌ها از حذف یا ثبت اشکال روی خوانش‌هایشان از طریق بخش «اعلان‌های من» مطلع می‌شوند و می‌توانند فهرست خوانش‌های دارای اشکالشان را در پیشخان خوانشگران گنجور مشاهده کنند. جایگزینی خوانش با خوانش جدید به طور خودکار باعث حذف خطاهای ثبت شده می‌شود.

خوانشگر گنجور رومیزی نسخهٔ ۱.۴

نسخهٔ جدیدی از خوانشگر گنجور رومیزی (تولید فیلم از خوانش‌های همگام شده توسط گنجور رومیزی) ارائه شده است که در آن مشکلات مربوط به عدم نمایش صحیح پنجرهٔ اصلی برنامه روی کامپیوترهای با دقت تصویر متفاوت حل شده است. علاوه بر آن دو نسخه از نرم‌افزار ffmpeg که برای تولید ویدیو مورد نیاز این برنامه است با نصاب آن همراه شده و به همراه آن کپی می‌شود (به همین دلیل اندازهٔ نصاب برنامه به حدود ۳۱ مگابایت افزایش پیدا کرده است).

این نسخه را از این نشانی می‌توانید دریافت کنید.

شعرهای هم آهنگ

قابلیت مشاهدهٔ شعرهای مشابه با تغییراتی با نام «شعرهای هم آهنگ» در داخل صفحات شعرهایی که وزن و قافیهٔ آنها مشخص شده در دسترس قرار گرفته است. «شعرهای هم آهنگ» شعرهایی هستند که توأماً وزن و قافیهٔ یکسانی دارند و عموماً می‌توانند نشانهٔ توجه شاعران به قدما یا همعصرانشان باشد.

صفحهٔ قدیمی «شعرهای مشابه» کماکان در قالب دکمه‌ای با نام «شعرهای هم آهنگ» در دسترس است. اما در داخل صفحهٔ شعرها هم، شعرهای «هم آهنگ» با آنها به ترتیب سدهٔ زندگی شاعر نمایش داده می‌شوند. به طور پیش‌فرض ۵ شعر هم‌آهنگ نمایش داده می‌شود و در صورت وجود موارد دیگر، موارد بعدی در دسته‌های ۲۰تایی از طریق دکمهٔ «بیشتر» بارگذاری می‌شوند. از هر شاعر فقط یک شعر نمایش داده می‌شود و در صورت وجود شعرهای هم‌آهنگ بیشتری از یک شاعر، امکان بارگذاری آنها با دکمه‌ای که زیر آن شعر نمایش داده شده وجود دارد.

غیر از مشکلاتی که ممکن است از وزنیابی ناصحیح مشاهده شود، مشکلاتی نیز در قافیه‌ها ممکن است دیده شود. اولی هم‌قافیه انگاشتن کلماتی هستند که فقط از نظر نوشتاری هم‌قافیه هستند اما از نظر حرکتی هم‌قافیه نیستند (مثلاً «دَست» و «دُرُست» اشتباهاً هم‌قافیه تشخیص داده می‌شوند). دومی هم که به اولی می‌تواند ربط داشته باشد در نظر نگرفتن تفاوت ردیف در شعرهایی است که فارغ از فواصل هم‌قافیه به نظر می‌رسند (مثلاً شعری با ردیف «را» و حروف قافیهٔ «…ام» به شکل «… جام را»، «… بام را» با شعری با ردیف «مرا» و حرف قافیهٔ «ا» به شکل «… تنها مرا»، «سودا مرا» هم‌قافیه تشخیص داده می‌شود). رفع این دو اشکال خصوصاً اولی با توجه به نبود اطلاعات حرکت حروف در گنجور در کوتاه‌مدت میسر نخواهد بود هر چند تعداد موارد اینچنینی به نسبت قابل ملاحظه نمی‌بایست باشد.

احتمالاً در آینده در کنار شعرهای هم آهنگ، شعرهایی که لزوماً هم آهنگ نیستند اما دارای ارتباطات دیگری با یک شعر هستند (مثلاً یکی از مصاریع اول و غیر قافیه‌ای آنها مورد استقبال یک شاعر دیگر قرار گرفته) به فهرست شعرهای مرتبط اضافه خواهند شد.

در ویدیوی زیر نحوهٔ عملکرد این قابلیت را ملاحظه می‌کنید:

نقشهٔ خاستگاه سخنسرایان گنجور

علاقمندان می‌توانند یک نقشهٔ تعاملی از زادگاه شاعران و سخنسرایان گنجور را در این نشانی مشاهده کنند:

https://ganjoor.net/map

با انتخاب شهرهایی مثل شیراز که بیش از یک شاعر دارند می‌توانند همهٔ شاعران آن شهر را ببینند.

با استفاده از نوار لغزانی که در پایین قرار گرفته شده امکان غربال بر اساس قرن وجود دارد.

پیوند به این صفحه از پایین صفحهٔ اول گنجور نیز در دسترس است.

گنجور رومیزی ۲.۹۵

گنجور رومیزی ۲.۹۵ با امکانات جدیدی در بخش ویرایشگر در دسترس قرار گرفته است.

علاوه بر آن بعضی مجموعه‌های جدید روی گنجور دارای خطوطی هستند که حالت توضیحی دارند (جزئی از متن اصلی محسوب نمی‌شوند، مثل عناوین «بیت» یا توضیحاتی که توسط مصححین یا نسخه‌نویسان در حاشیه اضافه شده) که این نسخه از گنجور رومیزی از آنها پشتیبانی می‌کند.

امکانات جدید منوی بیت جدید ویرایشگر نسخهٔ ۲.۹۵
امکانات محاسبهٔ قافیه و مرتب‌سازی بر اساس قافیه در ویرایشگرنسخهٔ ۲.۹۵

برای دستیابی به آخرین به‌روزرسانی از منوی «راهنما» فرمان «پرس و جو برای ویرایش جدیدتر» را اجرا کنید.

در ویدیوهای زیر می‌توانید نحوه و نمونهٔ کاربرد امکانات ویرایشی این نسخه را مشاهده کنید:

ادامه‌ی خواندن

شماره‌های خطوط و ابیات از ابتدای بخشها و کتابها

شماره‌های خطوط و ابیات از ابتدای بخشها و کتابها با لمس یا کلیک شمارهٔ بیت یا خط در دسترس قرار گرفته است که می‌تواند به دوستانی که کتاب خاصی را مطالعه می‌کنند در محاسبهٔ میزان مطالعه شده و نسبتش به میزان باقیمانده کمک کند و همینطور ابزاری کاربردی برای دوستانی باشد که متن گنجور را با متون چاپی دارای شمارهٔ خطوط مقایسه می‌کنند.

شماره‌های کلی ابیات

برای متون منثور آمیخته با نظم مثل گلستان سعدی، علاوه بر شمارهٔ کلی خط، شمارهٔ بیت به نسبت ابیات منظوم و شمارهٔ پاراگراف به نسبت پاراگرافهای نثر نیز نشان داده می‌شود.

شماره‌ها در متون مخلوط نظم و نثر

پیشتر بعضی از بخشهای طولانی شاهنامه جهت مطالعهٔ آسان‌تر به بخشهای کوچکتر شکسته شده و اکنون شمارهٔ ابیات بر اساس مجلدات چاپ مسکو نیز به ابیات شاهنامه اضافه شده است.

شماره‌های ابیات شاهنامه بر اساس مجلدات چاپ مسکو

تسهیل کپی و به اشتراک‌گذاری متن اشعار

در کادر حاشیه‌های اشعار چند دکمه برای «نشانه‌گذاری شعر جاری» (که بیت یا خط اول شعر یا متن جاری را نشانه‌گذاری می‌کند)، «رونوشت نشانی» (که آدرس یا URL صفحه را به حافظه کپی می‌کند)، «رونوشت متن» (که متن شعر یا متن جاری را به حافظه کپی می‌کند) و نهایتاً «همرسانی» (که روی دستگاهها و مرورگرهای سازگار امکان به اشتراک‌گذاری مستقیم متن و نشانی صفحه را با برنامه‌های دیگر فراهم می‌کند) اضافه شده است.

دکمه‌های کپی و به اشتراک‌گذاری

همین امکانات برای بیتها نیز به طور مستقل در نظر گرفته شده است که با لمس یا کلیک شماره‌های ابیات در دسترس قرار می‌گیرد.

دکمه‌های کاربردی بیت‌های اشعار

امکانی نیز برای درج نشانی اشعار یا ابیات و خطوط اشعار گنجور در حاشیه‌ها در نظر گرفته شده است که بدون نیاز به استفاده از دکمهٔ «درج پیوند» عنوان کامل شعر یا بیت را در حاشیه درج می‌کند.

درج نشانی بیت در حاشیه‌ها

امکان نشانه‌گذاری ابیات

کاربران گنجور از این پس می‌توانند با لمس شماره‌های ابیات/خطوط، موارد مورد علاقهٔ خود را برای مراجعهٔ بعدی «نشانه‌گذاری» کنند. خطوط نشانه‌گذاری شده جزء اطلاعات خصوصی کاربران است و «نشانه‌»های یک کاربر به کسی جز خود او نشان داده نمی‌شود.

فهرست موارد نشانه‌گذاری شده در پیشخان کاربری و از قسمت «نشانه‌های من» به ترتیب نزولی زمان نشانه‌گذاری در دسترس قرار دارد.

شماره‌های ابیات و امکانات مرتبط

امکان قدیمی شماره‌گذاری ابیات به‌روزرسانی شده است و به جای شماره‌های متنی، شماره‌ها به صورت گرافیکی (تصویری) نمایش داده می‌شوند تا مزاحمتی برای کپی متن ایجاد نکنند. علاوه بر این به طور پیش‌فرض با مشاهدهٔ متن صفحات اشعار، خطوط متن شماره‌گذاری می‌شوند (بالای کادر حاشیه‌ها امکان «حذف شماره‌ها» وجود دارد).

شماره‌های خطوط قابل کلیک و لمس هستند و با کلیک روی آنها برای اشعار دارای خوانش امکان خوانش متن با انتخاب گوینده از خط جاری به بعد پیشبینی شده است (برای خوانش‌هایی که حجم بالایی دارند زمان انتظار برای شروع خوانش بالاتر است و ممکن است زمان قابل توجهی را منتظر بمانید تا خوانش شروع شود).

در صورتی که کاربر وارد سیستم شده باشد امکان درج حاشیه برای خط جاری را دارد. حاشیهٔ ایجاد شده قسمتی از ابتدای متن خط متناظر را همراه دارد و با کلیک روی عبارت «دربارهٔ » در آن کاربر می‌تواند بیت متناظر را ببیند. ضمناً کاربر وارد شده می‌تواند ویرایش متن را از خط انتخاب شده شروع کند.

مثنوی ولدی یا ولدنامهٔ سلطان ولد

مثنوی ولدی یا مثنوی ولد -که بیشتر با عنوان «ولدنامه» شناخته می‌شود- از آثار فرزند مولانا «سلطان ولد» و شامل سرگذشت و احوال ملای روم و اطرافیان او با استفاده از نسخهٔ آماده شده به کوشش خانمها نجما جبرئیل موسوی و نیلوفر غلامی قابل دریافت از وبگاه تصوف ایرانی به گنجور اضافه شد.

سرودن این مثنوی به تصریح سراینده در اول ماه ربیع الاول سال ۶۹۰ هجری قمری آغاز شده و ظرف چهار ماه تمام شده است. نسخهٔ در دسترس از طریق گنجور شامل حدود ۹,۰۰۰ بیت است که البته شامل نقل قولهایی از مولانا هم می‌شود.

این مثنوی به لحاظ این که قدیمی‌ترین سند تاریخی در مورد سرگذشت و احوال آثار مولوی است ارزش تاریخی بالایی دارد. بخشی از ارزش آن مربوط به عناوین منثور و طولانی بخشهای مختلف آن می‌شود که با نثری ساده و صریح و بی قید و بند و پیچیدگی نوشته شده است. از لحاظ ادبی بنا بر نظر استاد جلال الدین همایی از اشعار سست و قوافی نادرست خالی نیست اما شعرهای محکم و پرمعنی هم در آن یافت می‌شود. این استاد بزرگوار اعتقاد دارند که اشعار نیمهٔ دوم این مثنوی محکم‌تر و بهتر از نیمهٔ اول آن است گویی که زبان شاعر در حین سرودن منظومه روان‌تر شده است.

این اثر نیز مطابق روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، دریای سخن و ساغر و همینطور کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت است.