قابلیت مشاهدهٔ شعرهای مشابه با تغییراتی با نام «شعرهای هم آهنگ» در داخل صفحات شعرهایی که وزن و قافیهٔ آنها مشخص شده در دسترس قرار گرفته است. «شعرهای هم آهنگ» شعرهایی هستند که توأماً وزن و قافیهٔ یکسانی دارند و عموماً میتوانند نشانهٔ توجه شاعران به قدما یا همعصرانشان باشد.
صفحهٔ قدیمی «شعرهای مشابه» کماکان در قالب دکمهای با نام «شعرهای هم آهنگ» در دسترس است. اما در داخل صفحهٔ شعرها هم، شعرهای «هم آهنگ» با آنها به ترتیب سدهٔ زندگی شاعر نمایش داده میشوند. به طور پیشفرض ۵ شعر همآهنگ نمایش داده میشود و در صورت وجود موارد دیگر، موارد بعدی در دستههای ۲۰تایی از طریق دکمهٔ «بیشتر» بارگذاری میشوند. از هر شاعر فقط یک شعر نمایش داده میشود و در صورت وجود شعرهای همآهنگ بیشتری از یک شاعر، امکان بارگذاری آنها با دکمهای که زیر آن شعر نمایش داده شده وجود دارد.
غیر از مشکلاتی که ممکن است از وزنیابی ناصحیح مشاهده شود، مشکلاتی نیز در قافیهها ممکن است دیده شود. اولی همقافیه انگاشتن کلماتی هستند که فقط از نظر نوشتاری همقافیه هستند اما از نظر حرکتی همقافیه نیستند (مثلاً «دَست» و «دُرُست» اشتباهاً همقافیه تشخیص داده میشوند). دومی هم که به اولی میتواند ربط داشته باشد در نظر نگرفتن تفاوت ردیف در شعرهایی است که فارغ از فواصل همقافیه به نظر میرسند (مثلاً شعری با ردیف «را» و حروف قافیهٔ «…ام» به شکل «… جام را»، «… بام را» با شعری با ردیف «مرا» و حرف قافیهٔ «ا» به شکل «… تنها مرا»، «سودا مرا» همقافیه تشخیص داده میشود). رفع این دو اشکال خصوصاً اولی با توجه به نبود اطلاعات حرکت حروف در گنجور در کوتاهمدت میسر نخواهد بود هر چند تعداد موارد اینچنینی به نسبت قابل ملاحظه نمیبایست باشد.
احتمالاً در آینده در کنار شعرهای هم آهنگ، شعرهایی که لزوماً هم آهنگ نیستند اما دارای ارتباطات دیگری با یک شعر هستند (مثلاً یکی از مصاریع اول و غیر قافیهای آنها مورد استقبال یک شاعر دیگر قرار گرفته) به فهرست شعرهای مرتبط اضافه خواهند شد.
در ویدیوی زیر نحوهٔ عملکرد این قابلیت را ملاحظه میکنید:
شمارههای خطوط و ابیات از ابتدای بخشها و کتابها با لمس یا کلیک شمارهٔ بیت یا خط در دسترس قرار گرفته است که میتواند به دوستانی که کتاب خاصی را مطالعه میکنند در محاسبهٔ میزان مطالعه شده و نسبتش به میزان باقیمانده کمک کند و همینطور ابزاری کاربردی برای دوستانی باشد که متن گنجور را با متون چاپی دارای شمارهٔ خطوط مقایسه میکنند.
برای متون منثور آمیخته با نظم مثل گلستان سعدی، علاوه بر شمارهٔ کلی خط، شمارهٔ بیت به نسبت ابیات منظوم و شمارهٔ پاراگراف به نسبت پاراگرافهای نثر نیز نشان داده میشود.
پیشتر بعضی از بخشهای طولانی شاهنامه جهت مطالعهٔ آسانتر به بخشهای کوچکتر شکسته شده و اکنون شمارهٔ ابیات بر اساس مجلدات چاپ مسکو نیز به ابیات شاهنامه اضافه شده است.
در کادر حاشیههای اشعار چند دکمه برای «نشانهگذاری شعر جاری» (که بیت یا خط اول شعر یا متن جاری را نشانهگذاری میکند)، «رونوشت نشانی» (که آدرس یا URL صفحه را به حافظه کپی میکند)، «رونوشت متن» (که متن شعر یا متن جاری را به حافظه کپی میکند) و نهایتاً «همرسانی» (که روی دستگاهها و مرورگرهای سازگار امکان به اشتراکگذاری مستقیم متن و نشانی صفحه را با برنامههای دیگر فراهم میکند) اضافه شده است.
همین امکانات برای بیتها نیز به طور مستقل در نظر گرفته شده است که با لمس یا کلیک شمارههای ابیات در دسترس قرار میگیرد.
امکانی نیز برای درج نشانی اشعار یا ابیات و خطوط اشعار گنجور در حاشیهها در نظر گرفته شده است که بدون نیاز به استفاده از دکمهٔ «درج پیوند» عنوان کامل شعر یا بیت را در حاشیه درج میکند.
کاربران گنجور از این پس میتوانند با لمس شمارههای ابیات/خطوط، موارد مورد علاقهٔ خود را برای مراجعهٔ بعدی «نشانهگذاری» کنند. خطوط نشانهگذاری شده جزء اطلاعات خصوصی کاربران است و «نشانه»های یک کاربر به کسی جز خود او نشان داده نمیشود.
فهرست موارد نشانهگذاری شده در پیشخان کاربری و از قسمت «نشانههای من» به ترتیب نزولی زمان نشانهگذاری در دسترس قرار دارد.
امکان قدیمی شمارهگذاری ابیات بهروزرسانی شده است و به جای شمارههای متنی، شمارهها به صورت گرافیکی (تصویری) نمایش داده میشوند تا مزاحمتی برای کپی متن ایجاد نکنند. علاوه بر این به طور پیشفرض با مشاهدهٔ متن صفحات اشعار، خطوط متن شمارهگذاری میشوند (بالای کادر حاشیهها امکان «حذف شمارهها» وجود دارد).
شمارههای خطوط قابل کلیک و لمس هستند و با کلیک روی آنها برای اشعار دارای خوانش امکان خوانش متن با انتخاب گوینده از خط جاری به بعد پیشبینی شده است (برای خوانشهایی که حجم بالایی دارند زمان انتظار برای شروع خوانش بالاتر است و ممکن است زمان قابل توجهی را منتظر بمانید تا خوانش شروع شود).
در صورتی که کاربر وارد سیستم شده باشد امکان درج حاشیه برای خط جاری را دارد. حاشیهٔ ایجاد شده قسمتی از ابتدای متن خط متناظر را همراه دارد و با کلیک روی عبارت «دربارهٔ » در آن کاربر میتواند بیت متناظر را ببیند. ضمناً کاربر وارد شده میتواند ویرایش متن را از خط انتخاب شده شروع کند.
در پیشخان کاربر گنجور امکان «حذف حساب کاربری» اضافه شده است که برای کاربرانی که تمایل دارند اطلاعات آنها (حاشیهها، خوانشها و …) از گنجور به طور کامل حذف شود این امکان را فراهم میکند.
برای «حذف حساب کاربری» (به جهت جلوگیری از حذف تصادفی حساب و اطمینان از عزم کاربر برای حذف حساب)، نیاز به کلمهٔ عبور و دسترسی به ایمیلی که با آن ثبت نام کردهاید دارید. اگر کلمهٔ عبور خود را به یاد نمیآورید میتوانید از حساب کاربری خود خارج شوید و فرایند فراموشی کلمهٔ عبور را دنبال کنید. فرایند کار به این صورت است که ابتدا کلمهٔ عبور شما درخواست میشود و سپس به ایمیلی که با آن ثبت نام کردهاید یک رمز ارسال میشود. با ورود آن رمز حساب کاربری شما پاک خواهد شد.
ضمناً فرایندهای ثبتنام و فراموشی کلمهٔ عبور که پیشتر از طریق گنجینهٔ گنجور انجام میشد از این پس بدون خارج شدن از گنجور انجام میشود. البته همچنان نام کاربری ایجاد شده در هر یک از سامانههای گنجور، گنجینهٔ گنجور و پیشخان خوانشگران گنجور بین آنها مشترک است و با حساب کاربری ایجاد شده در یکی از این سامانهها میتوانید در بقیهٔ آنها وارد شوید.
قابلیت جدیدی که به گنجور اضافه شده به کاربران ثبت نام شده امکان آن را میدهد که تصحیحات مد نظر خود برای غلطهای تایپی متن را به صورت سیستمی پیشنهاد دهند و از نتیجهٔ رسیدگی به این پیشنهادها مطلع شوند. ضمناً سوابق تغییرات اعمال شده نگهداری میشود و ویرایشهای تأیید شده در صفحهٔ ویرایش در دسترس است.
خواهشمند است کاربران علاقمند در ویرایش متن به نکات زیر توجه کنند:
۱. در بررسی تصحیحات پیشنهادی سندیت ملاک است و نه زیبایی یا شهرت ضبط خاصی از بیت یا حتی منطق. همچنان که بسیاری از دوستان آگاهی دارند عموم آثار ادبی قدیمی ما به خط شاعر به دست ما نرسیده و آنچه به دست ما رسیده نسخههای رونویسی شده از این آثار است که آنها هم مشکلات خاص خود را دارند (این نسخهها به نوبهٔ خود از روی نسخههای دیگر نوشته شدهاند و در این بازنویسیها به دلایل مختلف از جمله ناخوانایی دستخط نسخهٔ مرجع، ناآشنایی کاتب با واژههای از رواج افتاده، بعضاً دستبرد ذوقی کاتب برای زیباتر کردن اشعار یا دستبرد ناامانتدارانه جهت همراستا کردن آنها با عقاید کاتبان و … متن تغییر کرده است) و با هم همخوانی ندارند. راهکار حل این مشکلات استفاده از حاصل پژوهشهای ادیبان و دانشمندان معاصر در ترتیب دادن متون تصحیح شده است. در مواردی که مأخذ گنجور مشخص است مثلاً در مورد دیوان حافظ که از روی تصحیح قروینی-غنی تایپ شده یا شاهنامه که مطابق شاهنامهٔ چاپ مسکو است در بررسی تصحیحات به همین منابع نگاه میکنیم (حتی اگر تصحیحات دیگر به طور واضح کیفیت بهتری داشته باشند چون ما نمیتوانیم کل متن را تغییر دهیم اگر به فرض چند بیت را تغییر بدهیم کل متن از سندیت و مطابقت با نسخهٔ مرجع خارج میشود). دوستان عزیز توجه داشته باشند که «قول معروف» اشعار یعنی آن نقلی که در دهانها میچرخد و معروف است نیز لزوماً صورت صحیح شعر نیست و اتفاقاً به لحاظ آن که با ذوق زبان معاصر ما تراش خورده و بهبود پیدا کرده معمولاً در آن دست برده شده است. علاوه بر این بدیهی است که ویرایشهای ذوقی که حاصل تراوشات ذهنی شخصی دوستان باشند نیز هیچگاه تأیید نخواهند شد. محاسبات منطقی نیز هیچگاه بر آنچه در نسخههای معتبر درج شده ارجحیت ندارد چرا که بسیاری از این محاسبات مطابق طرز تفکر و زبان امروزی ما به نتیجه میرسند و لزوماً نحوهٔ کاربرد زبان و نحوهٔ بیان مفاهیم در روزگار شاعر با صورت امروزی آن مطابقت ندارد.
۲. امکان اضافه و حذف کردن ابیات و مصاریع در حال حاضر وجود ندارد. لذا لطفاً تلاش نکنید با جابجایی متن مصاریع این مسأله را حل کنید چون در صورتی که کلاً متن یک مصرع تغییر کرده باشد امکان تأیید ویرایش وجود ندارد.
۳. در استفاده از علائم سجاوندی (علامت سؤال و نقطه و …) به خصوص در مورد اشعار حد اعتدال را رعایت کنید. ممکن است یک بیت به صورتهای مختلف (سؤالی یا خبری و …) قابل خواندن باشد و اتفاقاً شاعر عمدی در این نحوهٔ سرودن شعر و چندخوان کردن آن داشته باشد اما ما با علامتگذاری خواننده را فقط به یک روش خواندن محدود میکنیم. در متون نثر استفاده از این علائم در حد متعادل به روخوانی صحیح متن کمک میکند.
۴. در دستور خط از به کار بردن رویکردهای نامتداول و کمتر شناخته و پذیرفته شده -علی رغم برتریهای احتمالی- خودداری کنید و مطابق آنچه بیشتر به کار میرود و مورد پذیرش است متن را ویرایش کنید. های مکسور مثل ه در «خانهٔ من» را حتیالامکان مانند نمونه (خانهٔ) تایپ کنید. نوشتن یای تلفظ شده در این وضعیت به صورت «خانهی من» مزایایی دارد اما به لحاظ آن که گنجور در جستجوی متن، نیم فاصلهٔ بین «ه» و «ی» را به فاصله تبدیل میکند نتایج نامطلوبی ایجاد میشود. گنجور در جستجو همزههای روی های مکسور را حذف میکند و آنها نادیده میگیرد.
۵. کلمات فارسی را حتی الامکان و در صورتی که ضرورتی وجود ندارد حرکتگذاری نکنید. کاربران میتوانند با انتخاب واژهها و جستجو در لغتنامه نحوهٔ تلفظ صحیح آنها را بیابند یا از خوانشهای صوتی استفاده کنند. حرکتگذاری غیر ضروری کلمات هم خواندن شعر را سخت میکند و هم روی جستجوپذیری متن تأثیر منفی دارد. حرکتگذاری متون عربی و غیرفارسی توصیه میشود چرا که امکان یافتن تلفظ صحیح آنها از روی واژهنامه وجود ندارد.
با تغییری که در پخشکنندهٔ خوانشهای اشعار سایت ایجاد شده، از این پس اسکرول خودکار به محل مصرع/پاراگراف جاری غیرفعال شده است. برای دوستانی که به عملکرد قبلی علاقمندند یک دکمه برای فعال کردن آن در نظر گرفته شده که میتواند به تناوب فعال و غیرفعال شود.
ضمناً به لحاظ آن که اخیراً دسترسی آی پی های ایران به اسپاتیفای توسط این سرویس محدود شده است فعلاً پیشنهاد موسیقی از طریق اسپاتیفای امکانپذیر نیست (سرور گنجور در حال حاضر در ایران قرار دارد). احتمالاً طی ماههای آینده با انتقال سرور گنجور به خارج از ایران این مشکل حل خواهد شد.