برای تاریخ بیهقی یک روخوانی بسیار عالی با صدای آقای سعید شریفی روی اینترنت در دسترس است. به جهت کیفیت فوقالعادهٔ این خوانش، متن تاریخ بیهقی را مطابق آن بخشبندی کردیم و خوانشهای همگام شده را به گنجور اضافه کردیم.
در فهرست عناوین بخشها، فهرستی از خوانشهای اشعار آنها به صورت یکجا در دسترس قرار گرفته و با پایان پخش هر یک به طور خودکار خوانش بعدی در آن فهرست پخش میشود. به این ترتیب میتوان به یکباره یک بخش را به طور کامل گوش کرد.
در طول سالها دوستان پرشماری در قالب حاشیهها تلاش کردهاند برای علاقمندان معنی و مفهوم اشعار را بنویسند و همین تلاشها راهنمای بسیاری از علاقمندان ادبیات بوده است. مشکلی که در استفاده از این حاشیهها وجود دارد آن است که دم دست و آسانیاب نیستند و علاوه بر آن بعضاً جهتدار هستند و عقاید شخصی نویسنده در آنها دخیل است.
برای حل این مشکل امکان برگردان خطوط متن به نثر روان و همینطور درج خلاصهای از یک شعر در ویرایشگر اضافه شده است. به این ترتیب علاقمندان میتوانند از طریق ویرایشگر برای تکتک ابیات و یا برای کل شعر متنی بنویسند و در آن خطوط را به نثر روان امروزی برگردانند یا در بخشهای مختلف منظومههایی مانند مثنوی و شاهنامه خلاصهٔ داستان هر بخش را بنویسند. دوستان دیگر میتوانند متون نوشته شده را ویرایش کنند و بهبود دهند.
خلاصه و برگردانهای تأیید شده در کادر «اطلاعات» زیر اشعار نمایش داده میشوند.
انتظار میرود متونی که به این منظور تهیه میشوند در سطح برگردان صرف باقی بمانند و وارد تأویل و تفسیر متن نشوند. متن میبایست به نثر نوشتاری فارسی رسمی (غیرمحاورهای) و همهکس فهم (ناسره و فاقد واژههای نامأنوس)، در حد امکان خلاصه و فاقد ارجاع به تأویلهایی باشد که اشارهٔ مستقیمی به آنها در اشعار نشده. نیاز نیست برای همهٔ ابیات برگردان نثر نوشته شود و میتوان تنها ابیات و خطوطی را که معنی و مفهوم آنها نیاز به توضیح دارد شرح داد.
به همین لحاظ ابزاری برای ادغام خوانشها (فایل صوتی و اطلاعات همگامسازی آنها) در خوانشگر گنجور رومیزی اضافه شد. هر چند این امکان به لحاظ موضوعی احتمالاً میبایست در خود گنجور رومیزی در دسترس قرار میگرفت اما به لحاظ آن که امکان کار با فایلهای صوتی و ادغام آنها در این برنامه به آسانی و از پیش در دسترس بود این امکان به این برنامه اضافه شده است.
سه مجموعه خوانش چندتکهای در دسترس روی گنجور نیز با استفاده از همین ابزار ادغام و جایگزین شدند.
نسخهٔ ۱.۵ خوانشگر گنجور رومیزی از این نشانی و آخرین نسخهٔ کد و نصاب و فایلهای اجرایی آن از این صفحه قابل دریافتند.
به همت آقای رضا سامانی افزونهای برای مرورگر کروم آماده شده که امکان مشاهدهٔ گنجور در حالت تیره (دارک مد) را فراهم میکند.
این افزونه به لحاظ نیاز به حساب توسعهدهنده و عدم دسترسی به آن در فروشگاه افزونههای کروم در دسترس نیست. علاقمندان برای استفاده این فایل zip را دریافت کنند:
زیر عناوین فهرست سفرنامهٔ ناصرخسرو در گنجور نقشهای بر اساس متن سفرنامه و با مسیری به ترتیب تاریخهایی که وارد هر شهر شده اضافه شده است. با لمس یا کلیک روی هر مکاننما میتوانید سال و ترتیب بازدید ناصرخسرو از آنجا را ببینید و با دنبال کردن لینک مطلب مربوطه به متن آن دسترسی پیدا کنید.
برای شهرهایی که بیش از یک بار به آنها سفر کرده و یا شهرهای نزدیک با لمس امکان انتخاب از میان چند مکاننمای مجاور وجود دارد.
در این نقشه تنها شهرهایی گنجانده شده که وی صریحاً عنوان کرده که به آنها سفر کرده است. به عنوان مثال وی در ذکر فواصل شهرها یا شنیدههایش از «ساوه»، «اندلس» و … هم نام برده اما عنوان نکرده که سفری به آنها داشته است و به همین دلیل در نقشهٔ مسیر کلی این شهرها گنجانده نشدهاند.
برای بعضی شهرها که موقعیت دقیق جغرافیایی امروزیشان مشخص نیست (مانند مروالرود و …) حدود تقریبی و شهرهای نزدیک به عنوان مکان تقریبی اضافه شده است.
زیر بخشهای سفرنامه نیز امکان مشاهدهٔ موقعیت شهری که از آن صحبت میکند روی نقشه فراهم شده است.
۱. در بخش «نشانشدهها» در پیشخان کاربر امکان جستجو در یادداشتها فراهم شده است.
۲. گنجور یک قافیهیاب داخلی دارد که در بیشتر موارد توانایی استخراج حروف قافیهٔ اشعار را دارد اگر چه محدودیتهایی -فعلاً غیرقابل حل- روی حرکات دارد (مثلاً هَست و بَست را با رُست و جُست همقافیه تشخیص میدهد) اما در کل، هم در قافیهیابی اولیه و هم در اعمال پیشنهادهای تصحیحی که موجب تغییر حروف قافیه میشود به طور خودکار قافیهها را پیدا و تصحیح میکند. از آنجا که مشابهیاب گنجور وابسته به قافیههای اشعار است گاهی لازم است با تعیین دستی قافیهها به بهبود عملکرد مشابهیابی کمک کرد. برای نمونه بعضاً در متون نثر یک بیت از میانهٔ یک غزل یا قصیده ذکر شده است که تعیین حروف قافیهٔ آن بدون دسترسی به سایر ابیات امکان ندارد. در این موارد میتوان از طریق ویرایشگر شعر یا ویرایشگر قطعه حروف قافیهٔ بیت را تعیین کرد تا بیت در فهرست اشعار همآهنگ با شعر اصلی و مرجع ظاهر شود.
روخوانیهای زیادی برای اشعار حافظ در گنجور در دسترس قرار گرفته و متأسفانه علیرغم علاقهٔ دوستان به بازخوانی اشعار حافظ، خوانشهای جدید مزیتی بر خوانشهای قبلی ندارند.
از این جهت محدودیتی برای ارسال خوانشها در نظر گرفته شده و آن این است که اگر شعری دارای دست کم ۱۰ خوانش باشد امکان ارسال خوانش جدید برای آن وجود ندارد (امکان جایگزینی خوانشهای موجود کمافیالسابق وجود دارد).
امیدواریم دوستان علاقمند با توجه به این محدودیت به روخوانی اشعار فاقد خوانش یا فاقد خوانشهای مناسب رو بیاورند.
شرحهای شادروان دکتر محمد خزائلی بر بوستان و گلستان سعدی مطابق متن گنجور فهرستگذاری شدهاند و به این ترتیب علاقمندان در کادر «تصاویر مرتبط در گنجینهٔ گنجور» زیر هر بخش از این دو کتاب (در کنار تصویر نسخههای خطی گلستان و همچنین تصویر چاپ کلیات سعدی به تصحیح شادروان فروغی) میتوانند به صفحهٔ متناظر در شرحهای این استاد بر این دو کتاب دسترسی داشته باشند.
پیش از این به دو صورت میتوانستیم برای یک شعر یا بیت نشان شده یادداشت بگذاریم. راه اول آن است که بعد از نشان کردن شعر یا بیت به بخش نشانشدههای من برویم و یادداشتمان را اضافه کنیم. راه دوم هم این است که یک حاشیه یا نظر را نشان کنیم. با نشان کردن یک حاشیه متن آن به عنوان یادداشت به شعر نشان شده اضافه میشود.
با توجه به آن که درج یادداشت برای یک نشانشده نیاز روزمرهٔ بسیاری از کاربران گنجور است راه سومی برای آن اضافه شده و آن این است که بعد از نشان کردن یک شعر یا بیت بلافاصلهٔ پنجرهٔ یادداشتگذاری برای آن ظاهر میشود که البته میتوان آن را بدون اضافه کردن یادداشت رد کرد.
یادداشت گذاشتن برای بیت نشان شده
در بخش خوانشها نیز تغییر کوچکی راجع به اثر «رأی دادن به خوانش» اعمال شده و آن این است که وقتی به خوانشی رأی میدهید (یا به طور معادل آن را برای خودتان نشان میکنید)، آن را در بازدیدهای بعدی فارغ از رتبهبندی خوانشها بالاتر از بقیه خواهد دید.
توضیح مربوط به تغییرات اثر نشان کردن خوانش
در بخش ویرایشگر نیز امکانات متعددی اضافه شده که از جمله مهمترین آنها میتوان به امکان پیشنهاد تغییر نوع مصرعها (چینش مصاریع شعر) و همچنین امکان پیشنهاد حذف مصاریع (برای رفع اشکال بیتهای تکراری و مانند آن) اشاره نمود.