بایگانی دسته: گنجور

امکان جستجو در لغتنامه، پیدا کردن معادل ابجد حروف و … در مرورگرهای موبایل

یکی از شکایتهای همیشگی همراهان گرامی گنجور در دسترس نبودن امکان جستجو در لغتنامهٔ گنجور روی مرورگرهای موبایل بوده. مشکلی که برای حل آن تلاش کرده بودم و چون از حل آن ناامید شده بودم در توضیحات پایین شعرها عبارت «در مرورگرهای رومیزی با دو بار کلیک روی واژه‌ها یا انتخاب متن و کلیک روی آنها می‌توانید آنها را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید» را اضافه کرده بودم.

خوشحالم که به اطلاع برسانم که آقای محمدامین معمارزاده کار نشدنی اداره کنندهٔ گنجور را به سرعت و با یک پیگیری انجام داده و هم‌اکنون این امکان روی مرورگرهای موبایل نیز در دسترس است.

امکانات عبارت انتخاب شده در گنجور

غیر از امکان جستجو در سایت واژه‌یاب (لغتنامه)، محاسبهٔ معادل ابجد حروف و پیدا کردن وزن عبارت با استفاده از پایگاه سرود (که طی پیگیری به عمل آمده از دکتر فاضل گرامی به علت خرابی سرور مدتی در دسترس نیست) امکان جستجوی عبارت انتخاب شده در گنجور نیز از طریق این ابزار در دسترس قرار گرفته است.

از آقای معمارزاده عزیز از طرف همهٔ گنجوریان سپاسگزاری می‌کنم.

پایان بازبینی و روخوانی گلستان گنجور و فهرست‌گذاری دوازده نسخهٔ خطی گلستان

گلستان سعدی گنجور با نقائص و افتادگیهای فراوانش همیشه مورد انتقاد به حق دوستداران ادبیات همراه گنجور بوده است. بعد از گذشت ده سال از در دسترس قرار گرفتن آن در گنجور، بالاخره روزی رسیده که می‌توانیم ادعا کنیم متن گنجور به اندازهٔ کافی کامل و خالی از اشکالات تایپی است.

تمام شد کتاب گلستان

متن گلستان طی روخوانی کاملی که انجام شده (و خروجی آن در قالب خوانشهای صوتی در سایت در دسترس قرار گرفته) با متن چاپی تصحیح شادروان محمدعلی فروغی مقابله شده است. متن در موارد معدودی به ظن وجود اشتباه چاپی در نسخهٔ تصحیح فروغی با آن متفاوت است یا بدل ذکر شده در پاورقی استفاده شده یا از متنهای دیگر مانند شرح استاد خزائلی یا گزیدهٔ گلستان استاد انوری. در تصحیح متن از تلاشهای دوستانی که در قالب حاشیه‌ها خطاها را گزارش کرده بودند و متن صحیح را ارائه کرده بودند استفادهٔ فراوان شده. همراهی این دوستان عامل آن بوده که علی رغم نقائص فراوان در طول این سالها باز هم گلستان گنجور برای مراجعان قابل استفاده باشد. به طور خاص دوستان دیگری که پیشتر خوانش بخشهایی از گلستان را شروع کرده بودند: آقایان اسماعیل فرازی (باب چهارم) و سهیل قاسمی (باب هشتم) زحمت تصحیح قسمتهایی از متن را کشیده بودند و استاد گرامی آقای احمد موفقی نیز متن کاملی از گلستان را برای من ارسال کردند که از آن استفادهٔ فراوان بردم.

در فرایند بازبینی متن گلستان تلاش شد تا حاشیه‌های علاقمندان که علاوه بر تذکر متن کامل و صحیح بعضاً شامل نکات ادبی یا متن نسخه‌های بدل بوده حفظ شود. منتهی در بخشهای پایانی باب هشتم به دلیل نیاز به اضافه شدن بخشهای جاافتاده عملاً حاشیه‌ها جابجا و گیج‌کننده شده بودند که به ناچار حاشیه‌های نیمهٔ دوم باب هشتم حذف شدند.

غیر از آن همچنان که اشاره شد خوانش کاملی از گلستان در سایت در دسترس قرار گرفته است که می‌تواند مبنای اولیه‌ای برای تولید خوانشهای مخاطب پسندتر باشد. این خوانشها در قالب کلیپهای ویدیویی روازنه نیز از طریق کانال تلگرامی به نشانی @hrmoh در دسترس قرار می‌گیرد. ضمناً خوانش کل گلستان در قالب یک فایل یک تکه از طریق یوتیوب در دسترس است.

کار دیگری که روی گلستان سعدی در گنجور انجام شده فهرست‌گذاری دوازده نسخهٔ خطی نفیس گلستان در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور است و به این ترتیب علاوه بر آن که عموم علاقمندان می‌توانند از نگاره‌های این نسخه‌ها لذت ببرند پژوهشگران و علاقمندان به نسخ خطی نیز می‌توانند ذیل هر بخش به تصویر متن آن بخش در این نسخه‌ها جهت مقابله و مقایسه دسترسی داشته باشند.

تصاویر مرتبط با گلستان سعدی

مجموعهٔ متناظر آثار شیخ اجل در مخزن مجموعه‌های گنجور رومیزی (ساغر و دریای سخن) نیز به‌روزرسانی شده است و دوستان می‌توانند با دریافت مجدد آثار سعدی به نسخهٔ بازبینی شدهٔ گلستان دسترسی پیدا کنند. فایل epub در دسترس از طریق کتابخانهٔ گنجور نیز جایگزین شده است.

فهرست‌گذاری کامل پنج نسخهٔ خطی دیوان حافظ از گنجینهٔ گنجور

پنج نسخهٔ خطی دیوان حافظ در دسترس از طریق گنجینهٔ گنجور با تعیین اشعار مرتبط در گنجور تقریباً به طور کامل فهرست‌گذاری شده‌اند. بخشهایی از این دیوانها که متن آنها در گنجور موجود نبوده است (اشعار منتسب) فهرست‌گذاری نشده‌اند.

علاقمندان و محققان گرامی می‌توانند در کادر حاشیه‌های اشعار با کلیک بر روی تصاویر صفحات این دیوانها به تصویر بزرگ و با کیفیت دسترسی داشته باشند.

تصاویر دیوان حافظ

فهرست اشعار هر نسخه به ترتیب خود آن نسخه نیز در صفحات اختصاصی آنها در گنجینهٔ گنجور در دسترس است.

فهرست نسخه

فهرست این نسخه‌ها به این ترتیب است:

۱. دیوان حافظ نسخه‌برداری شده در رمضان ۸۵۵ ه.ق توسط سلیمان الفوشنجی

۲. دیوان لسان الغیب سنهٔ ۹۲۰ هجری قمری دارای مقدمهٔ منثور

۳. دیوان حافظ دانشگاه پرینستون نوشته شده به تاریخ جمادی الثانی ۹۲۶ هجری قمری

۴. دیوان حافظ به خط سلطانعلی مشهدی با تصاویر حاشیهٔ افزوده در دورهٔ گورکانی هند

۵. کتاب خواجه حافظ شیرازی به خط محمد ساوجی مورخ ۱۲۸۰ هجری قمری

از نکات قابل توجه آن است که در هیچکدام از این نسخه‌ها غزل با مطلع «ای دل مباش یک دم خالی ز عشق و مستی» به طور مستقل وجود ندارد و تنها ابیاتی از آن با غزل هم‌وزن و قافیهٔ آن به مطلع «با مدعی مگویید اسرار عشق و مستی» مخلوط شده است.

همچنین غزل با مطلع «سبت سلمی بصدغیها فؤادی» که ملمعی با مصاریعی به زبانهای فارسی معیار، عربی و فارسی با لهجهٔ شیرازی است تنها در یک نسخه یافت شد.

در کنار اشعار منتسب از شاعرانی همچون سلمان ساوجی («ز باغ وصل تو یابد ریاض رضوان آب»، «گفتم که خطا کردی و تدبیر نه این بود»)، امیرخسرو دهلوی («به فراغ دل زمانی نظری به ماهرویی»)، نزاری قهستانی («ما برفتیم و تو دانی و دل غم خور ما»)، سعدی («آن کیست که دل نهاد و فارغ بنشست») و حتی رودکی («با آن که دلم از غم هجرت خون است») به حافظ، انتساب دو رباعی منتسب به خیام («چون حاصل آدمی در این شورستان» و «دنیا به مراد رانده گیر آخر چه») در یک نسخهٔ خطی کهن به حافظ نیز از نکات قابل توجه است.

علاقمندانی که تمایل دارند در گسترش دامنهٔ فهرست‌گذاری نسخه‌های خطی دیوان حافظ مشارکت کنند اینجا را ببینند.

محاسبهٔ معادل ابجد متن انتخاب شده در گنجور

با اضافه شدن محاسبه‌گر ابجد از این پس می‌توانید برای محاسبهٔ ماده تاریخها عبارت مد نظر را انتخاب کتید و پس از ظاهر شدن عملگرهای متن انتخابی، روی نشان «ابجد» کلیک کنید تا معادل ابجد عبارت انتخاب شده را ببینید:

انتخاب متن و محاسبهٔ ابجد

محاسبه‌گر ابجد گنجور در نشانی http://abjad.ganjoor.net به طور مستقیم در دسترس است تا دوستانی که با استفاده از این قابلیت عموماٌ روی مرورگرهای موبایل مشکل دارند بتوانند از آن به طور مستقیم استفاده کنند.

محاسبه‌گر ابجد

کد این محاسبه‌گر نیز از طریق گیتهاب گنجور در این نشانی در دسترس است.

پشتیبانی آهنگهای مرتبط از سایت اسپاتیفای

مجموعه‌های موسیقی که تا به حال از آنها در پروژهٔ نمایهٔ موسیقی پشتیبانی شده محدودیتهایی دارند: عموم هنرمندانی که آثار آنها در ایران عرضه نمی‌شود در این مجموعه‌ها حضور ندارند و به لحاظ آن که اطلاعات آثار به طور مستقیم از سایتهای منبع دریافت نمی‌شود آلبومها و هنرمندان جدید بدون اطلاع اداره کنندهٔ گنجور از عرضهٔ‌ آنها در فهرست ظاهر نمی‌شوند! ضمناً البته گویا به لحاظ پایان قرارداد ناشران بعضی از آثار موجود در آنها دیگر در دسترس نیستند و این مشکل بررسی ارتباط متن شعر با آهنگهای پیشنهادی را مشکل می‌کند.

مدتی پیش یکی از همراهان گرامی گنجور پیشنهاد کردند که از سایت اسپاتیفای را برای رفع برخی از این مشکلات استفاده کنیم:

پیشنهاد استفاده از اسپاتیفای

افتخار دارم به اطلاع برسانم که این پیشنهاد عملی شده است. علاقمندان می‌توانند با کلیک بر روی نماد اسپاتیفای در بالای پنجرهٔ پیشنهاد آهنگ مرتبط در این مجموعه جستجو و پیشنهاد خود را ثبت کنند.

پیشنهاد قطعهٔ مرتبط از سایت اسپاتیفای

به این ترتیب در حال حاضر با پیاده‌سازی امکان پیشنهاد قطعات موسیقی مرتبط از سایت اسپاتیفای علاوه بر گسترش دامنهٔ قطعات موسیقی در دسترس، به لحاظ آن که اطلاعات آثار به صورت برخط و با استفاده از API این سایت استخراج می‌شود مشکل به‌روز نبودن اطلاعات مرتبط نیز در مورد این سایت حل شده است.

مشکلی که احتمالاً همراهان گرامی با آن برخورد خواهند کرد آن است که اولاً عموماً امکان جستجو تنها با تایپ صورت لاتین اسامی هنرمندان امکانپذیر است و ثانیاً اسامی هنرمندان به شکل تکراری و با صورتهای مختلف در این سایت در دسترس است. در تأیید نهایی موارد پیشنهادی تلاش می‌شود اسامی و نام آلبومها و قطعات به صورت فارسی و یک شکل درج شود.

از آنجا که امکان گروه‌بندی بر اساس هنرمندان (در صفحهٔ نمایهٔ موسیقی) با توجه به مشکل اشاره شده (ثبت تکراری هنرمندان در اسپاتیفای) وجود ندارد اطلاعات گروه‌بندی شدهٔ این دسته از قطعات مرتبط تنها در صفحهٔ شاعران به روایت آهنگها در دسترس است.

شاعران به روایت آهنگها

بلبل‌زبان: ربات ناظم

با پیشرفت فناوریهای مرتبط با هوش ماشینی کم کم پای این فناوریها به کاربردهای مرتبط با زبان و ادبیات نیز باز شده است و هم‌اکنون شاهد ظهور رباتهای شاعر هستیم: رباتهایی که بعضاً می‌توانند درصد قابل توجهی از مخاطبین انسانی را متقاعد کنند که سروده‌هایشان کار یک انسان بوده است!

به همت آقای افشین خاشعی، کار جالبی برای زبان فارسی انجام شده است که می‌تواند با تکمیل و پیشنهاد جملات و جایگزینی کلمات کلام موزون تولید کند. خروجی این تلاش جالب رباتی به نام بلبل‌زبان است که با پیشنهاد کلمات می‌تواند شما را در سرودن شعر (با تعریف کلام موزون) کمک کند. این فرایند با تغذیهٔ موتور نرم‌افزاری ربات با اشعار حکیم توس انجام شده است و به همین دلیل مهارت تخصصی این ربات سرودن شعر به سبک شاهنامهٔ فردوسی است.

اگر جملات موزونی در ذهن دارید که نمی‌توانید آنها را تکمیل کنید کافی است آنها را به بلبل‌زبان بسپارید.

بلبل‌زبان

حافظ با صدای جاودانه فریدون فرح‌اندوز

آقای سهیل قاسمی که به همت و صدای عالی ایشان پیشتر یک دورهٔ کامل خوانش دیوان حافظ در گنجور در دسترس قرار گرفته، نوشته‌اند:

سلام!

اجراهای فریدون فرح‌اندوز از غزل‌های حافظ را (که تقریباً همه‌ی آن را شامل می‌شود) به مرور برایتان همگام سازی می‌کنم و می‌فرستم.

لطفاً اگر از لحاظ فنی برايتان دشوار نیست، این اجراها را بالاتر از اجرای من در گنجور قرار دهید.

از خود ایشان هم اجازه گرفته‌ام …

به همت ایشان تا کنون ۲۰ غزل ابتدایی حافظ با صدای جاودانهٔ استاد در دسترس قرار گرفته است.

غزل شمارهٔ ۱ حافظ به خوانش فریدون فرح‌اندوز

گنجورتک (Ganjoor-TeX)

تک (TeX) یک سیستم حروف چینی است که با دو هدف طراحی شده است: اول این که هر کس بتواند با تلاشی محدود، کتابهایی با کیفیت خوب تولید کند و دیگر آن که سیستمی را طراحی کند که بر روی کامپیوترها و سیستم عامل های مختلف نتایج یکسان تولید کند. «تک» یک برنامه رایگان است و در محیط آکادمیک به خصوص در ریاضیات و کامپیوتر و فیزیک و علوم مهندسی استفاده زیادی دارد. با استفاده از تک، کاربر تنها نیاز دارد که دستورات محدودی را بداند و با استفاده از این دستورات کتاب یا مقاله با کیفیتی را با فرمت پی‌دی‌اف تولید کند.

دوستانی که علاقه دارند محتوای گنجور را به صورت پی دی اف تهیه کنند می توانند به پروژه گنجورتک (Ganjoor-TeX) مراجعه کنند:

https://github.com/ganjoor/ganjoor-tex

برای کاربران لینوکس و دوستان علاقه‌مند به گسترش محتوا، تعدادی برنامه پایتون تهیه شده است تا محتوای گنجور را بتوان به فایل های متنی تبدیل و با استفاده از این فایل های متنی، فایل تک تولید کرد. کاربران می توانند در فایل تک، فونت و شکل نمایش را تغییر داده و کتاب خود را از مجموعه اشعار گنجور تهیه کنند. اطلاعات دقیق تر را می توانید در فایل manual بیابید.

Ganjoor-TeX is a set of scripts to convert the content of the ganjoor.net (a Persian poetry) website into LaTeX files.

کاربران ویندوز و یا کاربرانی که فقط می خواهند از خروجی این برنامه به صورت فایل های پی‌دی‌اف استفاده کنند، چنانچه کتابی را نیاز دارند که در گنجور تک موجود نمی باشد، درخواست خود را اینجا ثبت کنند.

خروجیهای آمادهٔ گنجورتک
نمونه خروجیهای گنجورتک

نمونه خروجیهای گنجورتک
نمونه خروجیهای گنجورتک

آنچه خواندید متن معرفی پروژه گنجورتک بود که توسط ایجادکنندهٔ آن آقای شفیعی عزیز نگاشته شده است. علاقمندان می‌توانند با مراجعه به صفحات پروژه در سایت گیتهاب از آن استفاده کنند.

تسهیل دریافت خوانشها و پخش‌کنندهٔ جدید خوانش

با اضافه شدن پیوند «دریافت» در خوانشهای در دسترس از طریق سایت، امکان مشاهده و پخش خوانشها توسط یک پخش‌کنندهٔ جدید و همینطور دسترسی سریع به فایلهای صوتی متناظر جهت دریافت فراهم شده است.

پخش‌کنندهٔ جدید خوانشهای گنجور

پخش‌کنندهٔ جدید خوانشهای گنجور

پخش‌کنندهٔ جدید خوانشهای گنجور

پخش‌کنندهٔ جدید خوانشهای گنجور

افزونهٔ «قول و غزل» برای مرورگر کروم

آقای حسن شجاعی نوشته‌اند:

درود و صد درود

بنده حسن شجاعی هستم یک برنامه نویس وب و دوستدار ادبیات شعر و شاهنامه

چند وقتیست دغدغه ای در گوشه ای از ذهن من وجود دارد برای استفاده بسیار مفید از سایت بسیار خوب شما برای مردم عزیز ایران!

به این صورت که اگر امکانش باشد یک افزونه برای مرورگر ها ساخته شود و از طریق این افزونه طبق درخواست کاربر هر چند دقیقه یا ساعت مثل بخش بیت تصادفی خود سایت، یک بیت از ابیات زیبای شاعران عزیز ایران را به وسیله یک کادر بر روی مرورگر کاربر نمایش دهد.

… هدف من از این کار تشکر ویژه از شماست بابت وبسایت بسیار خوبتان و همچنین فراگیر تر کردن شعر و ادبیات فارسی و در دسترس قرار دادن این آثار برای کاربرانی که ساعتها در دنیای اینترنت وبگردی می‌کنند یا کارشان همین است و وقت هر بار باز کردن گنجور را ندارند یا کم سر می‌زنند …

با احترام، حسن شجاعی

ایشان نهایتا زحمت تولید افزونه را برای مرورگر کروم کشیده‌اند که امکان نمایش یک بیت تصادفی در محدوده‌های زمانی قابل پیکربندی را فراهم می‌آورد.

افزونه کروم قول و غزل
افزونه کروم قول و غزل ۲

امکان مشاهده متن کامل شعر در سایت گنجور نیز پیش‌بینی شده است.

کاربران مرورگر گوگل کروم می‌توانند این افزونه را از این نشانی نصب نمایند.