ربات تلگرامی متن باز عود که مستقل از گنجور و به همت آقای محمدمهدی مهدوی راد تولید شده امکان جستجو و مرور آثار شاعران و همینطور دسترسی آسان به روخوانی‌ها و تفسیرهای اشعار را برای کاربران فراهم کرده است. برای دسترسی به آن از این نشانی استفاده کنید:
در صحبت از گنجور هر جا بحثش مطرح بوده من -سازنده و گردانندهٔ گنجور- تلاش کرده‌ام آن را بزرگتر از آنچه هست جلوه ندهم. تعبیر «لنگه کفش کهنه در بیابان» به نظرم تعبیر برازنده‌ایست: «آنچه باید باشد» خیلی فراتر از این چیزی است که نامش گنجور است اما متأسفانه در این بیابان جز این لنگه کفش کهنه چیزی نیست که کارراه‌انداز باشد.
اما اگر قرار به ارزیابی باشد نباید این تعابیر مخاطب را به اشتباه بیندازد. از نگاه بیرونی* گنجور کار و پروژهٔ بزرگی است. خیلی بزرگتر از آن که -جدای از مشارکتهای کاربران- ساخت زیرساخت نرم‌افزاری آن خروجی کار هرازگاهی و پاره‌وقت یک نفر بدون بودجه و امکانات مالی یا حتی یک شرکت متوسط با بودجهٔ معقول و چند نفر نیروی انسانی متخصص تمام‌وقت باشد. بزرگ در این حد که اگر روزی اراده کنند و با تکیه بر دریای بی‌ساحل بودجه‌ها و «همت»های حکومتی و دولتی بخواهند رقیب یا جایگزین آن را بسازند به نظر من -با این سابقه‌ای که از پیشبرد پروژه‌های نرم‌افزاری به اصطلاح «ملی» دیده‌ایم- قطعاً نمی‌توانند!
* از نگاه بیرونی تعبیری است که برای تغییر نقش از عامل به ناظر به کار می‌برم: فرض می‌کنم من سازندهٔ گنجور نیستم و مثلاً همانطور که سازندهٔ به فرض دیجیکالا نیستم از بیرون آن را برانداز و بررسی می‌کنم که اگر قرار به ساخت نمونه‌ای مشابه آن با کیفیت مشابه باشد چقدر کار می‌برد.
بگذارید مروری بکنم بر آنچه گنجور را -به نظر من- از هر چه مشابه آن فرض می‌شود متمایز می‌کند:
این فهرست را می‌توانم ادامه بدهم و در ادامه ابزارهای ریز و درشت گنجور و همینطور پروژه‌های متعددی که با و بدون مشارکت کاربران در آن انجام شده را مطرح کنم. اما هدف اصلی این نوشته این نیست.
گنجور از ابتدای ایجاد پروژه‌ای ناسودبر بوده و به دنبال کسب درآمد نبوده است. دلیل اصلی این موضوع آن بود که فعالیت تجاری و سودبری مالی را برای آن قیدی می‌دیدم که امکان کنترل آن را به حکومتی که به انتشار محتوا حساس است می‌دهد و نمی‌خواستم با وابسته شدن رزق خودم و احتمالاً جمعی دیگر به آن آزادی خلاصی از قیود آن را -زمانی که کنترلگر بخواهد آن را مطابق امیال مدیران دارای سلیقهٔ متفاوت خود کنترل کند- از دست بدهم.
اما این نبوده که دست حمایت از آن را حتی از سوی نهاد دولتی و حکومتی پس بزنم چون به نظرم این حق آنها بوده که به این طریق نشان بدهند حامی فرهنگ و ادبیات ایران‌زمین هستند.
و تصور می‌کنید تا به حال چند بار این حمایتها شامل گنجور شده است؟
در طول هجده سال موجودیت گنجور جمعاً شاید ۴ بار (دست بالا)، اول بارش در قالب جشنواره‌ای که آنقدر جایزه‌بگیر داشت که فرصت نشد نام گنجور بر زبان مجری مراسم جاری شود و جایزهٔ مالی وعده داده شدهٔ آن هم نیاز به مراجعه و پیگیری داشت که من اهلش نبودم (در خبری که بعداً روی خبرگزاری فارس دربارهٔ آن گذاشته شد نام گنجور را با غلط املایی ثبت کردند). بار بعدی در جشنواره‌ای دیگر رتبهٔ دوم یا سوم را پس از کارهای دیگری به گنجور داده بودند (و البته گویا خود دوستان گنجور را در آن شرکت داده بودند و زحمتی را که می‌بایست خود من می‌کشیدم خودشان متقبل شده بودند). می‌توانم حضور در تداکس دانشگاه سبزوار را هم از این نوع حساب کنم هر چند آن حضور را مرهون دانشجویان و اساتید آن دانشگاه هستم و بار آخر نیز در رویدادی برگزار شده از سوی حوزهٔ هنری که در آن هم گنجور تقدیرشدهٔ فرعی مراسم بود.
برای حکومتی که بنیان آن بر مذهب و به نوعی فرهنگ بنا نهاده شده و احتمالاً بر همین مبنا بخش بزرگی از بودجهٔ آن صرف نهادهایی از این جنس می‌شود (که در مقام مقایسه حتی در عرصه‌هایی که مستقیماً در آن فعال بوده‌اند دستاوردهای متمایزی نداشته‌اند) این که موجودیت گنجور انقدر نادیده گرفته شود چه دلیل و چه معنایی دارد؟
در طول رویداد اخیری که در آن از گنجور تقدیر شد استادی ضمن بیانات خود و در اشاره به اشعار ضعیف و تمسخربرانگیز منتشر شده توسط یکی از مقامات عنوان کردند که چرا باید «دیگران» این نقایص و ضعفها را گوشزد کنند؟ «دیگران»! دیگرانی که نه در خارج از ایران سکونت داشتند و نه حتی به صوت آشکارا در صف مخالفان بودند، بعضاً حتی در صف مدافعان قرار دارند. اما «دیگران» بودند.
نکته به نظرم شاید همینجا بوده باشد. من تا به حال این نادیده گرفته شدن‌ها را بیشتر حاصل آن می‌دیدم که عموم تصمیم‌گیرندگان و مدیران مجموعه‌ها و نهادهای مرتبط در واقع «غیرمرتبط»ند. آنها به روال ناشایسته‌سالاری حاکم بر نهادها به جای آن که با کار در این عرصه‌ها به این موقعیتها رسیده باشند، موقعیتهایشان را از سر سفرهٔ محفلهای خودی و خودمانی برداشته‌اند، نشانه‌اش آن که عموماً فارغ از تخصص لازم برای مدیریت نهادی که بر آن مدیر شده‌اند به وضوح لباس متفاوتی بر تن دارند. از این جهت در ندیدن آنچه باید ببینند حرجی بر آنها نیست. خصوصاً آن که «تا نگرید طفل کی جوشد لبن؟». وقتی درخواستی برای دیده شدن و التفات دریافت نشده چرا باید ببینند؟ حتی اگر آنچه را ندیده‌اند به نوعی بزرگترین پروژهٔ ادبی و فرهنگی بیست سال اخیر بوده باشد.
این نیست که آن نباشد ولی فقط آن هم نیست. بخشی از این دیده نشدن‌ها حاصل «دیگران» پنداشتن امثال ماهاست. دیگرانی که برای انجام کارهایشان تأییدیه نگرفته‌اند و محتاج تأیید و تصویب بودجه نیستند. در نهایت هم نیاز ندارند که برای انتشار نتایج خرده‌کارهایشان «جشن رونمایی» برگزار کنند و برای اطلاع‌رسانی و تبلیغ فعالیتهایشان رسانه‌های «ملی» را به خدمت بگیرند. از نگاه بیرونی* این «دیگران» آدمهای امنی نیستند. استقلال و عدم وابستگی خطرناک است. هر آن ممکن است این «دیگران» ساکت و مرموز و بی‌غوغا به صف فریادزنندگان پرغوغا بپیوندند و آن وقت هر کسی که آنها را برکشیده باشد مسئول عواقب ناشی از برکشیده شدن آنها خواهد بود.
این نوشته را نه به عنوان گلایه بلکه بیشتر به عنوان توجیه برای آنهایی می‌نویسم که این معدود حضورهای گنجور را در رویدادهای برگزار شده از سوی نهادها را برنمی‌تابند. خواستم مطرح کنم که حضور انگشت‌شمار گنجور حتی به عنوان تقدیرشدهٔ فرعی در این رویدادها به نوعی به رسمیت شناختن حقی است که این نهادها دارند تا از فعالیتهای فرهنگی و ادبی حمایت کنند. پس زدن آنها توجیه‌کنندهٔ کم‌کاری آنهاست و فارغ از اختلافات عقیدتی می‌بایست زمانی که در این مجموعه‌ها کسی تصمیم شجاعانه‌ای برای تأیید موجودیت آن «دیگران» گرفته نباید پشت آنها را خالی کرد و آنها را در برابر مدیرانشان که احتمالاً جور دیگری فکر می‌کنند ضایع و کم‌قدر کرد. راه امن‌تر برای این نهادها آن است که منتظر بمانند تا این «دیگران» از عرصهٔ حیات حذف شوند و آن وقت -زمانی که قطعاً استقلال فکری و عملی آنها خطری بالقوه محسوب نمی‌شد- بارها و بارها در همایش‌ها و رسانه‌ها قدرنادیدگی آنها را در دوران زندگانی جبران کرد.
در نهایت هدف دیگری که از طرح گلایه‌وار این کم‌توجهی به گنجور داشتم آن بود که نشان بدهم وقتی گنجور با این ابعاد اینطور قدرنادیده می‌ماند حساب کار آن پروژه‌های متکی به زحمات یک یا چند نفر را بکنید که زمینه‌ای کاملاً تخصصی و کم‌مخاطب مثل زبان و لهجه و ادبیات و آداب و رسوم محلی منطقه‌ای کم‌جمعیت را برای کارشان برگزیده‌اند و عموماً تنها با تکیه بر همت و تلاش شخصی آنها را پیش می‌برند.
شاید اگر تصمیم‌گیرندگان و مدیرانمان آدمهای باهوش‌تری بودند متوجه می‌شدند که آنچه ایران را برای جهانیان جالب توجه می‌کند پشتوانهٔ تاریخی و فرهنگی آن است نه ویژگی‌ها و توانمندیهای دیگری که مشابهش را دیگران عموماً بهتر و بیشتر از ما دارند و درک این حقیقت می‌توانست باعث شود که کارهای بزرگ و کوچک مستقل در این عرصه قدرنادیده و حمایت‌نشده نمانند.
در ادامهٔ روند اختلال دسترسی به اینترنت طی روزهای گذشته، از دیروز و با قطع کامل اینترنت در ایران عملاً دسترسی به گنجور برای کاربران عمدهٔ آن که در ایران به سر می‌برند غیرممکن شده است.
با توجه به این که این بار حتی دسترسی دیتاسنترهای داخلی به اینترنت نیز قطع شده است برای کاربران خارج از ایران نیز دسترسی به بعضی سرویس‌های گنجور میسر نیست.
برای روشن شدن وضعیت لازم است توضیحاتی در مورد سرورهای گنجور ارائه شود:
۱. سرور اصلی گنجور یک سرور ویندوزی است که در خارج از ایران قرار دارد. علاوه بر دامنهٔ اصلی گنجور (ganjoor.net) بیشتر زیردامنه‌های مستقل عملیاتی گنجور مانند گنجینهٔ گنجور (museum.ganjoor.net)، محاسبه‌گر ابجد (abjad.ganjoor.net)، کتابخانهٔ گنجور (epub.ganjoor.net)، گنجور تاجیکی (tj.ganjoor.net)، کدهای گنجور (c.ganjoor.net)، پیشخان خوانشگران گنجور (gaudiopanel.ganjoor.net)، آوای گنجور (ava.ganjoor.net)، API گنجور (api.ganjoor.net) و تعدادی دیگر از زیردامنه‌های فعال گنجور روی این سرور قرار دارند و از این جهت با قطع اینترنت در ایران در دسترس نیستند.
۲. فایلهای گنجور اعم از تصاویر گنجینهٔ گنجور، خوانش‌ها و همینطور فایلهای گنجور رومیزی و کتابخانهٔ گنجور به لحاظ حجم بالا و نیازمندی به ترافیک نامحدود روی یک سرویس میزبانی فایل مجزا در دیتاسنترهای داخل ایران نگهداری می‌شوند. از این جهت علی‌رغم آن که گنجینهٔ گنجور و خود گنجور در خارج از ایران در دسترسند به دلیل عدم دسترسی به فایلهای تصاویر و خوانش‌ها برای کاربران خارج از ایران نیز این سرویس‌ها خارج از دسترسند.
۳. تازه‌های گنجور (blog.ganjoor.net) و سایت گنجور رومیزی (dg.ganjoor.net) روی یک سرور لینوکسی در داخل ایران میزبانی می‌شوند. از این جهت داخل ایران قابل مشاهده‌اند. در مورد گنجور رومیزی چون فایلهای برنامه روی سایت گیتهاب قرار دارند دریافت آن در شرایط قطع اینترنت در ایران امکانپذیر نیست اما مجموعه‌های قابل دریافت آن روی سرویس شمارهٔ ۲ میزبانی می‌شود که در داخل ایران در زمان قطعی اینترنت در دسترس است.
۴. نسکبان (naskban.ir) روی یک سرور ویندوزی در داخل ایران که به منظور پشتیبان فایلهای گنجور تهیه شده میزبانی می‌شود. فایلها و تصاویر آن نیز روی سرویس شمارهٔ ۲ نگهداری می‌شود. از این جهت در هنگام قطع اینترنت روی اینترانت داخلی ایران (برای کاربرانی که پیشتر به آن مراجه کرده‌اند و اسکریپتهای آن روی دستگاهشان کش (cache) شده باشد) در دسترس است.
۵. سرویس آمارگیری کنتور (kntr.ir) که اخیراً برای رصد آمار بازدیدهای گنجور راه‌اندازی شده روی سرور ردیف ۴ (نسکبان) میزبانی می‌شود. از این جهت علی‌رغم آن که داخل ایران در دسترس است به دلیل عدم دسترسی به آن در خارج از ایران قادر به جمع‌آوری آمار گنجور نیست و علی‌رغم این که گنجور روی اینترنت در دسترس است و طبق معمول درصد قابل توجهی از بازدیدکنندگان آن در خارج از ایران قرار دارند آمارهای این بازدیدکنندگان را در زمان قطعی اینترنت در ایران نمی‌تواند جمع‌آوری کند. ضمناً بعضی امکانات اخیر مرتباط با آن در گنجور (این و این) به لحاظ عدم دسترسی سرور گنجور به آن در گنجور از کار می‌افتند.
۶. نکتهٔ نهایی آن که گنجور برای سرویس DNS از کلاودفلر استفاده می‌کند که به نظر می‌رسد اخیراً روی سرویس‌دهنده‌های داخلی ایران دچار اختلالات عمدی شده و اختلالات مربوط به پیش از قطع کامل اینترنت گنجور (کاهش تا ۲۵۰هزار بازدید روزانهٔ آن) می‌تواند ناشی از آن باشد. ضمناً تقریباً همهٔ سایتهای گنجور برای نمایش صحیح نیازمند دسترسی به منابعی مانند اسکریپتها و فونتها و استایل‌شیتهای در دسترس روی CDNهای بین‌المللی هستند و از این جهت نمایش آنهایی نیز که روی اینترانت داخلی قرار دارند برای بازدیدکنندگانی که پیشتر مراجعه‌ای به این سایتها نداشته باشند و این اطلاعات روی آنها کش (cache) نشده باشد به مشکل برمی‌خورد.
تصمیم به میزبانی سرور اصلی گنجور در خارج از ایران با این ایده که گنجور جزئی از اینترنت و نه یک اینترانت بسته‌ٔ داخلی باشد گرفته شده. در مورد انتخاب سرورها و سرویس‌های داخلی برای سرویس‌های جانبی نیز فاکتور هزینه دخیل بوده است.
اضافه بر شعرهای پربازدید هر بخش آمار دیگری از بازدیدهای بازدیدکنندگان گنجور در آن در دسترس قرار گرفته است و آن روند بازدید هفت‌روزهٔ اخیر یک شعر است. می‌توانید ببینید روند بازدیدهای یک شعر در طول هفت روز گذشته چگونه بوده است.
چند ماه پیش سرویسی که برای رصد آمار بازدیدهای گنجور استفاده می‌کردیم -گوگل آنالیتیکس- حساب‌های ایرانیان و از جمله حساب گنجور را بست.
به عنوان جایگزین سرویس مستقلی با هدف پوشش نیازهای گنجور طراحی کردم و نامش را کنتور گذاشتم. البته این سرویس وابسته به گنجور نیست و می‌تواند پاسخگوی نیازهای سایتهای دیگر هم باشد (فعلاً در مرحلهٔ پیش‌انتشار است).
آمار عمومی بازدیدهای گنجور از طریق پیوندی پایین صفحات آن قابل مشاهده است:
یکی از قابلیتهای فعلی کنتور آن است که می‌تواند صفحات پربازدید دیروز را نشان دهد. این قابلیت می‌تواند اثرات مناسبت‌های ادبی را روی آمار گنجور نمایان کند. به عنوان مثال این اثر روز سعدی بر روی آمارهای گنجور است:
و این اثر روز خیام:
چند وقت پیش دوستی سراغ ۲۰ غزل پربازدید حافظ را گرفت و در جواب گفتم چنین امکانی در گنجور نداریم.
الان به مدد کنتور این امکان فراهم شده که ذیل هر بخش در قسمت «پربازدیدها» بتوانید ۲۰ زیربخش یا شعر پربازدید آن بخش را مشاهده کنید.
پیش از این از ایرانشان -حماسه‌سرای اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم- کتاب کوش‌نامه را در گنجور در دسترس گذاشته بودیم. اینک به همت آقای سید محمد امین حسینی (با همیاری آقای محمد امین عبادی حیدر که ۱۲۰۰ بیت از کتاب را تایپ کرده‌اند) کتاب بهمن‌نامهٔ او در گنجور در دسترس قرار گرفته است.
بهمن‌نامه شرح حماسه‌های بهمن پسر اسفندیار است که همچون کوش‌نامه بر وزن شاهنامه سروده شده و شامل ۱۰٬۶۷۹ بیت شعر است.
علاوه بر آن تصویر صفحات متناظر کتاب چاپی بهمن‌نامه به ویراستهٔ رحیم عفیفی چاپ انتشارات علمی فرهنگی سال ۱۳۷۰ زیر اشعار این بهمن‌نامه در دسترس قرار گرفته است.
این مجموعه نیز مطابق روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، دریای سخن و ساغر و کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت است.
به همت سرکار خانم مقصودی که پیش از این زبدة‌الاسرار صفی‌علیشاه را به گنجور افزوده بودند کار بزرگ دیگری انجام شده و ایشان تفسیر منظوم قرآن کریم صفی‌علیشاه را به گنجور اضافه کرده‌اند.
این تفسیر که مشتمل بر بیش از سی و دوهزار بیت شعر بر وزن مثنوی مولاناست در طول دو سال (۱۳۰۶ الی ۱۳۰۸ قمری) سروده شده است و نام آن به انتخاب شاعر تفسیر صفی است.
این دومین تفسیر کامل قرآن کریم بعد از کشف‌الاسرار میبدی است که در گنجور در دسترس قرار می‌گیرد.
منبع متن این تفسیر در گنجور کتاب تفسیر قرآن صفی علی شاه (معروف به تفسیر صفی) چاپ انتشارات منوچهری تهران در سال ۱۳۷۸ است.
این مجموعه نیز مطابق روال سایر مجموعه‌های جدید از طریق گنجور رومیزی، دریای سخن و ساغر و کتابخانهٔ گنجور قابل دریافت است.
صفحهٔ مشارکتهای کاربران در دسترس از پایین صفحات گنجور، نمایی آماری و کلی از میزان مشارکتهای بانام کاربران در گنجور به دست می‌دهد.
همچنان که در متن صفحه عنوان شده مشارکتهای کاربران در گنجور محدود به این موارد نیست و این صفحه تنها پوشش‌دهندهٔ آن دسته از کارهاییست که کاربران از طریق ابزارهای در دسترس از طریق سایت گنجور در آنها مشارکت می‌کنند.
آمارها به صورت روند تاریخی روزانه و همینطور جمع‌بندی‌شده براساس کاربران به صورت صفحه‌بندی‌شده در دسترس است و بدیهی است که جزئیات مشارکت کاربر جز در مواردی که صریحاً کاربر اجازهٔ آن را می‌دهد هیچگاه به صورت عمومی در دسترس نخواهد بود. برای حفظ کارایی آمارها به صورت روزانه کَش می‌شوند و از این جهت آمارها برای روز جاری دقیق و به‌روز نیستند.
علاوه بر آن در صفحات نمایهٔ کاربران آماری کلی از میزان مشارکتهای کاربران در دسترس قرار گرفته است.
دوستان علاقمند به ویرایش و بهبود زندگینامه‌های سخنوران می‌توانند از این پس با استفاده از دکمه‌ای که در دسترس کاربران نام‌نویسی شده است به این کار مبادرت کنند.
تغییرات به روال ویرایش‌های متن و موارد مشابه پس از بررسی تأیید یا رد می‌شوند.
امکان مشابهی نیز برای توضیحات بخش‌ها وجود دارد و کاربران می‌توانند برای بخش‌های آثار سخنوران توضیح اضافه کنند یا توضیحات موجود را ویرایش کنند.
طی چند ماه اخیر همگی دیده‌ایم که هوش مصنوعی چه بر سر گنجور آورده است. پایین شعرهای گنجور پر شده از خلاصه‌ها و برگردانهای به زبان سادهٔ تولید شده توسط هوش مصنوعی. ادعا شده که این تفسیرها برای بعضی مخاطبان مفید است اما در میان آنها مواردی هست که بسیار غلط و خنده‌دار و مسخره است.
عده‌ای معلوم‌الحال به واسطهٔ آن که به این وسیله اسباب تفریح جدیدی برایشان فراهم شده خشنود و خوشحالند یا دیدن درک ماشین از اشعار برایشان جالب و بامزه است اما توجه ندارند که این گنجور آفت‌زده چه ضربه‌ای به فرهنگ و ادب فارسی می‌زند. توجه ندارند که اگر حتی از هر ده تای این تفسیرها یکیشان غلط و بی‌ربط باشد کافی است تا مخاطبان ساده و کم‌هوش و حواسی را -که نمی‌توانند از روی برچسب هوش مصنوعی متوجه بشوند که احتمال بسیار زیادی وجود دارد که این تفسیرها درست نباشند- به خطا بکشاند و نسل بعدی، شعرها را اشتباهی بفهمند و مسیر درک پیشینهٔ فرهنگی ایران تغییر کند. طبق تخمین دغدغه‌مندان فرهنگ و ادب ایران‌زمین -علی‌رغم ادعاهایی که دربارهٔ متوسط رشک‌برانگیز هوش ایرانیان می‌شود- این دسته از مخاطبان در اکثریت مطلقند و اقلیت عاقل و هوشمند می‌بایست هر چه زودتر برای نجات آنها کاری بکند. دسته‌ای از دغدغه‌مندان هم هستند که دغدغهٔ این‌چنینی ندارند اما دیدن آن متنهای با زمینهٔ زرد کاهی آزارشان می‌دهد و نمی‌توانند آنها را نبینند.
متأسفانه جوانک ناشی و خیره‌سری که گنجور را می‌گرداند، گوش شنوایی برای فریادهای «واگنجورا»ی دغدغه‌مندان و دلواپسان ندارد و این خلاصه‌ها و برگردان‌ها را پاک نمی‌کند.
چه باید کرد؟ چه می‌توان کرد؟
متأسفانه در حال حاضر و تا اطلاع ثانوی -آن روزی که دسترسی فیزیکی دغدغه‌مندان به عامل این عمل شنیع فراهم شود- تنها یک راه وجود دارد: آنها را ویرایش کنید! در گنجور نام‌نویسی کنید و هر جا خلاصه یا برگردان غلطی دیدید آن را ویرایش کنید. حتی می‌توانید برگردانهای درست را هم ویرایش کنید و تنها عبارت «هوش مصنوعی» را از ابتدای متن آنها حذف کنید تا هم نشان دهید که یک بازبین انسانی آنها را دیده و تأیید کرده است و هم در فازهای بعدی برگردان خودکار توسط هوش مصنوعی در گنجور به سبب این که برچسب هوش مصنوعی ندارند متنشان جایگزین نشود. خبر رسیده که عده‌ای از کاربران گنجور حتی پیش از اضافه شدن برداشت‌های هوش مصنوعی به این کار مشغول بوده‌اند و انبوهی از خلاصه‌ها و برگردانهای ساده و مفید را به آن اضافه کرده‌اند و بعد از آن هم انبوهی از این دست تفسیرها را بهبود داده و ویرایش کرده‌اند.
متأسفانه این راه‌حل به زیبایی و سادگی راه حل «نابود باد هر آنچه که من نمی‌پسندم!» نیست. غیر از آن پاسخگوی دغدغهٔ آن دسته از ادب‌دوستانی هم نیست که اعتقاد دارند اصولاً شعر نباید معنی شود ( احتمالاً تا مخاطب به فراخور حس و حال و دانش خودش برداشت شخصی از آن داشته باشد). اما چه می‌شود کرد؟!
پی‌نوشت: جهت آن که بیش از این باعث سوء تفاهم و نگرانی دوستان عزیزمان نشویم لازم است عنوان شود که این متن به زعم نویسنده‌اش زبانی طنزآمیز دارد -هر چند بیشتر یک عقده‌گشایی پر از نیش و کنایه و بی‌مزه است- اما هدفی غیر از این هم دارد و آن یادآوری امکانات ویرایشی گنجور و سوق دادن کاربران به استفاده از آن است. گنجور هم یک گرداننده بیشتر ندارد و این نیست که کسی باشد که حرف کس دیگری را گوش نکند (صفتهایی که در متن برای گردانندهٔ گنجور به کار رفته وام‌گرفته از ادبیات منتقدان است وگر نه ایشان دست کم دیگر جوان محسوب نمی‌شوند). متنهای هوش مصنوعی هم عامدانه در گنجور قرار گرفته‌اند و هیچ هک یا دستکاری خارج از اختیاری صورت نگرفته است. از دوستانی که برایشان سوء تفاهم ایجاد کردیم عذرخواهی می‌کنیم.