از مجموعه دیوانهایی که با تکیه بر کمک یکی از دوستان خریداری شده بود یکی هم دیوان قاآنی بود که اخیراً بخش قصاید آن را اسکن و OCR کرده‌ام. چند قصیدهٔ ابتدایی آن را بازبینی کرده‌ام و در گنجور در دسترس قرار گرفته‌اند.

همانند آنچه در مورد آثار بیدل گفته شد، علی‌رغم آن که خروجی OCR این دو مجموعه رضایت‌بخش است، باز هم این خروجیها نیاز به بازبینی و تصحیح دارند. اعمال این تصحیحات پیش از قرار گرفتنشان در گنجور آسان‌تر است و امیدوارم به زودی راهکاری برای استفاده از کمک علاقمندان در تصحیح این آثار فراهم کنم؛ علی رغم آن که یکی از محدودیتهای عمده، لزوم وجود فضا و پهنای باند کافی برای در دسترس قرار دادن بریده‌های اصل تصاویر OCR شده است.

تغییر کوچکی که این ویرایش کرده؛ اضافه شدن امکان برجسته‌سازی در صفحات فهرستهاست. به این ترتیب می‌توانید با استفاده از این امکان وقتی در فهرست اشعار یک بخش خاص قرار دارید با فشردن کلید ترکیبی Ctrl+F در فهرست جستجو کنید.

آثار بیدل (حجم فعلی) نیز در نصاب کامل این ویرایش گنجانده شده است. به‌روزرسانی را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

تا به حال چیزی حدود یک چهارم دیوان غزلیات بیدل وارد گنجور شده (آمار اوزان این حجم از آثار بیدل) و هنوز غزلیات این شاعر، کامل وارد نشده. با این حال دو تن از دوستان تقاضای دسترسی به این اشعار در گنجور رومیزی را داشتند؛ با دریافت این فایل، خارج کردن آن از حالت فشرده، سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی برنامه می‌توانید حجم فعلی از غزلیات بیدل را به گنجور رومیزی اضافه کنید.

هدیه‌ای ارزشمند از دوستی گرامی

«زد صنع یکتا، آیینه بر خاک»

ساغر گدازان از آهن پاک

تا کودک خاک شد گریه آموز

بر چهر بگشاد دریا و کولاک

دریای جنبان، گهواره ی جان

خون در دل افکند، شور شغبناک

زایید جان را، جان خودافزا

پر شور و غوغا، هم چست و چالاک

در قطره ی خون دریا چکانید

هر قطره ی آن شد رشک افلاک

ماهی و یونس بر ساحل افتاد

دریا و ماهی بر دل زده چاک

دریا فروماند بر ساحل جان

افتان و خیزان صیدی به فتراک

ای یونس جان چون برگشودی

از جان مضطر، تاریک هتّاک؟

از شبنم عشق گِل کن ز خاکم

تا گُل بروید از خاک نمناک

دریای دردیم، نیمی ز درمان

درمان نجوییم جانا ز تریاک

در سلک جانیم، درد از همان به

درد از تو خواهیم، ایّاک ایّاک

ما مکر و حیلت کمتر شناسیم

بر ما ببخشا راه خطرناک

داریم گنجی از بوم ایران

دشمن فراوان، مسکین و سفّاک

گنج مغان است، گنجور جان بخش

بخشوده بر ما شوری طربناک

جام جم است این درج معانی

بگشای دامن، نی دارد امساک

بهتر ز گنجور، بحر معانی

هرگز ندیدست این تار شبّاک

کثرت شتابان زی شاه وحدت

شد چشم ما سیر از لطف لولاک

از نام و نامی ما برگذشیم

بر دل نشستیم، هم شاد و غمناک

ای خسرو جان، روی از در تو

هرگز نتابیم، حاشاک حاشاک

«دادند ما را چشمی که مگشا»

آتش میافکن در خار و خاشاک

با چشم بیدل ، غافل ز آتش

شد جان رسته، چون خار بی باک

شوق جلاها خاکسترم کرد

یک دیده گریان، یک دیده ضحاک

الف. رسته

۱۹ بهمن ۱۳۸۸

۸ فوریه ۲۰۱۰

* اولین مصرع از اولین غزل دیوان بیدل این چنین است: آیینه بر خاک زد صنع یکتا

**بیدل؛ همان غزل

اخیراً در کنار فیلتر شدن سرویسی که لینکهای دریافت گنجور رومیزی را با استفاده از آن آمارگیری می‌کردم در ایران، سایت سورس‌فرج اجازهٔ دریافت نرم‌افزارها را به کاربران ایرانی نمی‌دهد (اینجا، اینجا و اینجا را ببینید).

به عنوان یک راه حل موقت، یک نسخه از نصاب را در یکی از سایتهای اشتراک فایل در دسترس گذاشتم و لینک دریافت در صفحهٔ اول را به آن مرتبط کردم.

مدتی پیش، یکی از دوستان گنجور، -آقای صابری- مبلغی برای کمک به سایت گنجور به حساب من واریز کردند که با استفاده از آن سه دیوان شعر خریداری کردم، تا یکی از ایده‌های گذشته برای گسترش پایگاه داده‌های گنجور را که پیشتر یک بار آن در ابعاد کوچکتر امتحان کرده بودم عملی کنم.

اولین مورد از این سه دیوان شعر، دیوان دو جلدی غزلیات بیدل دهلوی چاپ انتشارات نگاه است که جلد اول آن را اسکن و OCR کرده‌ام و تا حدود نیمی از آن را بازبینی کرده‌ام، غزلیات مقطوع به «الف» (نزدیک به ۳۵۰۰ بیت) را مجدداً مرتب‌سازی و فهرست‌گذاری کرده‌ام و غزلیات مقطوع به «ب» را نیز کم و بیش در دسترس گذاشته‌ام و به زودی به فهرست اضافه خواهم کرد (فهرست غزلیات بیدل را اینجا ببینید).

اضافه کردن اشعار با استفاده از OCR، عموماً نیاز به بازبینی چشمی خروجیها دارد تا نقاط جاافتاده در اثر اسکن نامناسب و اشتباهات تشخیصی به کمک اصل تصویر اسکن شده تصحیح شوند. همچنین مواردی که عموماً در اثر اسکن دوسطحی (سیاه و سفید) مخدوش شده‌اند با مراجعه به اصل کاغذی اصلاح شوند. اگر فرصت مناسبی پیش بیاید راهکاری برای مشارکت دادن علاقمندان در این فرایند طرح‌ریزی خواهم کرد تا سرعت و همینطور دقت گسترش دامنهٔ داده‌ها به این شیوه افزایش یابد.

دوستانی که در سایتها و وبلاگهایشان از کد نمایش شعر گنجور استفاده می‌کنند لطفاً در کدهای موجود ganjoor.co.cc را با c.ganjoor.net جایگزین کنند.

متأسفانه دامنهٔ رایگانی که این سرویس با استفاده از آن راه‌اندازی شده بود بدون اخطار قبلی منقضی شده و من کنترلی روی آن ندارم.

اطلاعات مرتبط با نحوهٔ اضافه کردن کد نمایش شعر به سایت یا وبلاگ از طریق این نشانی در دسترس قرار گرفته است.

در این ویرایش از گنجور رومیزی «ویرایشگر شعر» به پیشنهاد یکی از دوستان، جهت استفادهٔ کاربرانی که تمایل دارند آثار شاعران را با استفاده از گنجور رومیزی تایپ و به پایگاه داده‌های آن اضافه کنند اضافه شده است.

برای دسترسی به ویرایشگر شعر گنجور رومیزی دکمهٔ آن را از طریق پنجرۀ تنظیمات به نوار ابزار اضافه کنید یا از منوی «ابزارها» فرمان «ویرایشگر شعر» را اجرا کنید.

با استفاده از این پنجره می‌توانید «شاعر، «بخش» و «شعر» اضافه کنید و نام هر یک از این عناصر را تغییر دهید یا آنها را حذف کنید، به هر شعر «بیت معمولی»، «بیت بند» و «مصرع بند» اضافه کنید (با استفاده از فرمانهای نوار ابزار یا کلیدهای میانبر F1، F2 و F3) و یا بیت جاری را حذف کنید. هر مصرع به صورت یک جعبهٔ متنی نمایش داده می‌شود که با ویرایش آن تا زمانی که محتوای آن ذخیره نشده باشد رنگ زمینۀ آن زرد است. با جابجایی به جعبهٔ متنی بعدی یا قبلی (Tab یا Shift+Tab) یا ترک صفحۀ شعر جاری یا بستن ویرایشگر، متن آن به طور خودکار ذخیره می‌شود و رنگ زمینهٔ آن سفید می‌شود. در نهایت می‌توانید با «تولید خروجی» از آثار شاعر یا محتوای بخش فایلی بسازید که از طریق فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی پنجرۀ اصلی گنجور رومیزی قابل انتقال به کامپیوترهای دیگر است و همینطور می‌توانید آن را برای من بفرستید تا به سایت گنجور اضافه‌اش کنم.

تذکر مهم: از این ابزار برای تصحیح غلطهای تایپی اشعار موجود استفاده نکنید چرا که راهکاری برای اعمال آن به سایت گنجور وجود ندارد و تصحیح این گونه غلطها در سایت گنجور بر اساس گزارشهای ارسالی از طریق حاشیه‌های اشعار صورت می‌گیرد.

علاوه بر اینها، آثار اقبال و رهی در نصاب کامل این ویرایش از گنجور رومیزی نیز گنجانده شد. به‌روزرسانی را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

به روال مجموعه‌های پیشین، اشعار اقبال لاهوری نیز وزنگذاری شدند. آمار اوزان اشعار اقبال را در این صفحه می‌توانید ببینید و آمار کلی اشعار نیز با اضافه شدن آمار اشعار اقبال به‌روز شد. با توجه به آن که بعضی از بخشهای منظومه‌های اقبال چندوزنی هستند و در سیستم فعلی تنها می‌شود برای یک بخش، یک وزن را تعیین کرد این آمار چندان دقیق نیست.

اشعار اقبال لاهوری را با دریافت این فایل، به همان شیوه‌ای که پیشتر برای رهی شرح داده شد می‌توانید به گنجور رومیزی اضافه کنید.