پانزده سال قبل با استفاده از یک الگوریتم ساده (و به اصطلاح برنامه‌نویسان با کمک اعداد جادویی یافت شده بر اساس آزمایش و خطا) و با مقایسهٔ تک تک کلمات اشعار شاعران صفحات استقبال‌ها را برای حافظ، سعدی، خواجو، اوحدی، سلمان ساوجی، عبید زاکانی و بعدتر ابن حسام خوسفی ساختیم. هدف ساخت این صفحات در گام اول پاسخ به این پرسش کنجکاوانه بود که حافظ چقدر تحت تأثیر سعدی و چقدر تحت تأثیر خواجو و سلمان ساوجی بوده.

بعدها و با اضافه شدن قابلیت نمایش شعرهای هم آهنگ امکان فهرست کردن اشعاری که توأماً هم‌وزن و هم‌قافیه هستند زیر شعرها فراهم شد. با این حال این قابلیت برای ردگیری نقل‌قول‌های مستقیم و ارتباطاتی که با اصطلاحاتی مانند تضمین، اقتفا و استقبال بین اشعار شاعران توصیف می‌شود کافی نیست. چرا که در بسیاری موارد مصرع نقل قول شده از یک شاعر از مصرع‌های مقفای شعر اصلی نیست. برای نمونه مطابق تصویر زیر حافظ مصرعی از سعدی را نقل قول کرده اما این مصرع با مشابه‌یابی بر اساس قافیه پیدا نمی‌شود.

در مواردی حتی نقل قول حتی هم‌وزن شعر منبع نیست. به عنوان نمونه حافظ در این بیت مصرعی از رودکی را که وزن کوتاه‌تری از شعر خودش دارد نقل قول کرده است:

برای پوشش اینجور ارجاعات شاعران زیر شعرها «مشق شعر» را اضافه کرده‌ایم. شعرهایی که در آن شاعر به طور کامل مصرعی از شاعر دیگر را نقل کرده است.

علاوه بر آن از همین امکان برای درج نقل قول از شاعرانی که هنوز آثارشان در گنجور در دسترس نیست استفاده می‌کنیم.

استفادهٔ دیگری که از این قابلیت کرده‌ایم گوشزد کردن انتساب یک شعر به چند شاعر است.

روی شعرهایی که به چند شاعر منتسبند نشانه‌ای برای مشخص کردن این سرگردانی گذاشته می‌شود.

صفحات قدیمی استقبال‌ها نیز به طور خودکار با اضافه شدن موارد کشف شدهٔ جدید به‌روزرسانی می‌شوند.

الگوریتم مشابه‌یابی نیز به کد جدید گنجور اضافه شده و امیدواریم به مرور اطلاعات نقل قول‌های شاعران و همینطور اشعار منتسب به شاعران متعدد تکمیل شود.

اول از زبان نویسنده بخوانید:

?️گنجور: قدرت بینهایت کوچک‌ها?️
(به بهانه انتشار کتاب تازه‌ام درباره سایت گنجور و بانی‌اش: حمیدرضا محمدی)
«خودت کدام کتابت را بیشتر دوست داری؟» گاهی این را می‌پرسند، و تا الان برایش جوابی نداشتم. اما الان جوابش را می‌دانم: همین کتاب تازه رسیده را: گنجور: قدرت بینهایت کوچک‌ها.
شاید چون گنجور را همه‌مان دیده‌ایم، اما نه به چشم معجزه‌ای اجتماعی. شاید برایمان سایت ادبی آشنایی بوده اما نمی‌دانستیم پشتش چه داستان عجیبی دارد. شاید برای آشنایی‌ام با بانی ِ در سایه مانده و متفاوتش: حمیدرضا محمدی. شاید هم چون اولین بار بود که کار پژوهشی را به زبان داستانی نوشتم. شاید هم چون حس می‌کنم در دوره احساس ناتوانی جمعیمان، در دورهٔ شکستها، روایت داستان گنجور، از قدرتمندی‌مان می‌گوید. از این که کنار هم چقدر قوی شدیم و چه معجزه‌ای ساختیم. شاید هم چون به بهانهٔ روایت داستان حمیدرضا، بانی گنجور، داستان خودمان، ما بچه‌های دهه شصت را روایت کردم. از مدرسه رفتن‌ها و کچلی‌ها، تا بمباران و سیاست و کنکور … روایت یک سخت‌جانی امیدوارانه و سازنده.
به هر حال کتاب گنجور بالاخره به بازار آمد.

پایان نقل قول.

آن وقتی که مهدی سلیمانیهٔ عزیز با ایدهٔ نوشتن کتابی در مورد گنجور با من تماس گرفت به او گفتم که به نظرم بهتر است وقتش را برای موضوع بهتر و مهم‌تری صرف بکند. این حرفها را چه در گروه‌های خودمانی و چه در برابر جمع‌های غریبه زده‌ام که گنجور بر روی زحمات دیگران بنا شده و اگر پیش از گنجور دیگرانی که برای دیجیتال کردن ادبیات فارسی سرمایه‌گذاری کردند نبودند گنجور دست کم به این شکلش وجود نمی‌داشت. بعد از شکل‌گیری گنجور هم کسان زیادی بودند که با آن که معلوم بود نام و زحمتشان در سایهٔ گنجور چندان به چشم نخواهد آمد و کارشان به نام گنجور و به کام من در میان انبوه کارهای دیگر همجنس کم‌فروغ خواهد ماند ایثارگرانه بی چشمداشت دیگری به گسترش و غنای آن کمک کردند (من خودم شخصاً هیچ‌گاه اینقدر بزرگوار نبوده‌ام که بخواهم به تناورتر شدن حاصل کاری که به نام دیگری تمام خواهد شد کمک کنم و از درک بزرگواری این عزیزان عاجزم). غیر از این، آن زمان به این فکر می‌کردم و می‌کنم (و این را به مهدی عزیز نگفتم) که اگر گنجور و به واسطهٔ آن من به سبب این کتاب زیر ذره‌بین قرار بگیریم شاید آسایشی را که هم‌اکنون دارم دیگر نداشته باشم و از این نظرگاه، استثنائاً بزرگواری کردم ? که گذاشتم او راجع به گنجور و من تحقیق کند و حرف بزند (جملهٔ آخر را تو را به خدا شوخی فرض کنید و به حساب تفرعنی و خودکس‌پنداریی که البته به آن مبتلا هستم نگذارید).

از جانب دیگر وقتی که به عنوان ناظر بیرونی به گنجور نگاه می‌کنم، از نگاه کسی که کاربر و مصرف‌کنندهٔ محصولات گنجور است می‌توانم اهمیت آن را فارغ از این که در اصل چه کسی پشت آن است درک کنم. خصوصاً که مهدی عزیز جامعه‌شناس است و دغدغه‌اش درک شکل‌گیری حرکت‌ها موجودیت‌های جامعه‌شناختی است. از این جهت، فکر می‌کنم خودم اگر بیرون گنجور و کاربر آن بودم دوست داشتم بیشتر در مورد آن و چگونگی شکل‌گیری آن بدانم. غیر از آن، این که شخصی با تألیفات چاپ شدهٔ متعدد و نام و پایهٔ علمی شناخته شده در حد دکتر مهدی سلیمانیه، بی هیچ چشمداشتی بخواهد در مورد تو ماه‌ها وقت بگذارد و بنویسد، نوشتنی که خودت هم می‌دانی کار بسیار سختی است، رشوه‌ای است که حتی اگر در ردهٔ ساده‌ترین و پاک‌ترین آدم‌های زمین قرار بگیری برای پذیرفتنش وسوسه می‌شوی چه برسد به من.

این شد که با مهدی همراه شدم و آنچه را که به ذهنم می‌آمد برایش در قالب روایت‌های خاطره‌گونه از زندگی خودم و از گنجور مطابق با طرحی که او دنبال می‌کرد تعریف کردم. در این تعریف کردن‌ها چندان حساب‌شده عمل نکردم، خیلی چیزهایی را که شاید باید می‌گفتم از قلم انداختم و شاید چیزهایی را که نباید می‌گفتم گفتم. نام‌های بسیاری بود که باید می‌آوردم و فراموش کردم و نام‌هایی هم بود که نباید می‌آوردم و فراموش می‌کردم که از هر دو گروه خواهشمندم به بزرگواری خودشان ناسپاسی من را ببخشند. با این حال بعد از خواندن نتیجهٔ کار نه از گفته‌ها شرمسارم و نه از نگفته‌ها احساس غبن می‌کنم. در روایت وقایع صادق بوده‌ام در حدی که مهدی بر اساس آن من را آدمی فروتن و متواضع و نقدپذیر یافته و البته تا آنجا که در متن کتاب چشم گردانده‌ام تلاش کرده از زهر صداقت من در بازگویی ماجراها کم کند.

مهدی عزیز هم البته از روایت‌های زندگینامه‌گونهٔ من یک نقل داستانی ساخته که با هماهنگی قبلی گاهی در آن تغییراتی از جنس خیال‌پردازی داده. این گسترش‌ها زیاد نیست (شاید در حد چند جمله در حد این که گفته باشد من کتابی را خوانده‌ام که نخوانده‌ام و مانند آن) و اگر چه در واقعیت اتفاق نیفتاده من در بازخوانی پیش‌نویس مهدی با توجه به هماهنگی قبلی نیاز ندیدم که خیلی در روایت او دخالت کنم. بخش داستانی کار مهدی را خواندنی و صمیمانه یافتم خصوصاً که به قول خودش قهرمان داستان دست کم در آغاز بیش از آن که من باشم پدرم بوده است. اگر چه من خودم را درآن به گونه‌ای الیور توییست قصه می‌یابم و می‌دانم که این نبوده و من به نسبت به یمن بزرگ‌منشی و بزرگواری پدرم، از قریب به اتفاق دیگر ایرانیان زندگی آسوده‌تر و مرفه‌تری داشته‌ام.

بخش اصلی کار مهدی هم تحلیل جامعه‌شناسانهٔ ماجرای گنجور به زبانی ساده و شیرین است در حدی که همچون منی که مطالعه‌ای در آن زمینه نداشته‌ام را سرگرم کرد و دوستش داشتم.

کتاب مهدی سلیمانیهٔ عزیز هم‌اکنون چاپ شده و در دسترس است. اگر دربارهٔ گنجور و پشت پرده‌های آن کنجکاوید آن را بخوانید.

علاقمندان در حال حاضر می‌توانند نسخهٔ دیجیتالی این کتاب را طاقچه و از این نشانی و نسخهٔ کاغذی را از فروشگاه اینترنتی ۳۰بوک و از این نشانی یا از ایران کتاب و از این نشانی یا از فروشگاه چهارسوق و از این نشانی و یا از فروشگاه ایده‌بوک و از این نشانی خریداری فرمایند.

امکانات جستجوی توکار که در مرورگرهای رومیزی با میانبر Ctrl+F و در مرورگرهای همراه عمدتاً از طریق منو در دسترس قرار می‌گیرند هنوز بین خیلی از کاربران شناخته شده نیستند. همین پریروز یکی از کاربران گنجور با ایمیل در مورد این که چطور می‌تواند داخل یک صفحهٔ شعر دنبال کلمهٔ خاصی بگردد سؤال پرسیده بود.

در گنجور برای صفحات فهرست‌های شعرها امکان خوبی وجود دارد که می‌توان با آن مثلاً با وارد کردن شمارهٔ شعر جستجو و فیلتر کرد.

در فکر بودم که امکانی مشابه جستجوی داخلی مرورگرها در صفحات شعرها فراهم شود که با توجه به پیچیدگی‌هایی مثل حرکات (زیر و زبر و تنوین و تشدید) و … پیاده‌سازی آن راحت نبود. خوشبختانه به مدد چت چی پی تی کتابخانه‌ای را یافتم که برای همین کار ساخته شده (mark.js) و تا حد زیادی همان امکاناتی را که مرورگرها برای جستجوی توکار ارائه می‌کنند در اختیار می‌گذارد.

این امکان در قالب یک کادر متنی که با شروع تایپ در آن به بالای صفحات منتقل می‌شود در اختیار قرار می‌گیرد و قابلیتهایی چون نادیده گرفتن حرکات حروف، اعلام تعداد نتایج و امکان اسکرول به محل نتایج را فراهم می‌کند. دامنهٔ جستجو نیز محدود به متن شعر یا نثر اصلی است و در میان سایر بخش‌های صفحه نمی‌گردد.

پیشتر آمار اشعار گنجور به صورت کلی (در این صفحه) و به تفکیک سخنوران (ذیل هر سخنور) در دسترس بود و اگر مثلاً شما می‌خواستید بدانید که چند بیت شعر از اشعار گلستان سعدی در گنجور با وزن رباعی برچسب خورده است راهی برای پیدا کردن پاسخ این سؤال وجود نداشت.

هم‌اکنون پایین صفحات فهرست‌های تمامی بخش‌ها یک دکمهٔ «آمار» اضافه شده که این آمارها را برای همان بخش در اختیار می‌گذارد.

علاوه بر آن پیشتر در گنجور اطلاعات قالب‌های شعری وجود نداشته‌اند. با تحلیل ساختار اشعار و کمک گرفتن از عناوین بخش‌ها شعرها با اطلاعات اولیه‌ای راجع به قالب‌های شعری برچسب‌گذاری شده‌اند. هر چند این داده‌ها احتمالاً پر اشکال است و نیاز به بازنگری و بهبود دستی توسط کاربران گنجور دارد (امکان تعیین قالب شعری در ویرایشگر قطعه وجود دارد) اما به قول معروف از «هیچّی» بهتر است. این اطلاعات نیز در بخش‌های آماری به صورت جمع‌بندی شده (با لینک‌های قابل جستجو و پویا) در دسترس است.

به اطلاعاتی که با لمس یا کلیک شمارهٔ بیت‌ها نمایش داده می‌شود «شمار نویسه‌ها» نیز افزوده شده، که ضمن نمایش تعداد حروف هر مصرع به ترتیب نزولی، با لمس یا کلیک هر حرف آن را در مصرع مد نظر رنگی می‌کند. در غیاب اطلاعات آوایی، احتمالاً این ابزار می‌تواند تحقیق در مورد واج‌آرایی و تکرار واج‌ها در اشعار را آسان‌تر کند.

این امکان به محاسبه‌گر ابجد گنجور نیز افزوده شده تا انجام این محاسبات برای متون دلخواه خارج از گنجور نیز امکان‌پذیر باشد.