تعدادی از دوستان گاه و بیگاه درخواست اضافه شدن آثار شاعران مورد نظر خود را به گنجور می‌کنند. در جواب این دسته از دوستان معمولاً متذکر می‌شوم که امکانات در اختیار گنجور بسیار محدود است، حجم فعلی اشعار عمدتاً از منابع از پیش دیجیتالی شده به گنجور منتقل شده‌اند و راه‌حلهایی که در حال حاضر برای گسترش دامنهٔ داده‌های گنجور در پیش گرفته‌ام در کوتاه‌مدت برای اضافه کردن شاعران مورد علاقهٔ آنها کارایی ندارند. در هر حال به نظرم، برخی از دوستان در صورتی که علاقمند باشند ممکن است بخواهند خودشان (در کنار دوستانی که خروجیهای OCR را بازبینی می‌کنند) به گنجور برای گسترش دامنهٔ داده‌های سایت کمک کنند. یکی از راه‌حلهای ممکن استفاده از ویرایشگر نرم‌افزار گنجور رومیزی است. در این نوشته تلاش می‌کنم راهنمای اولیه‌ای برای استفاده از این قابلیت گنجور رومیزی در اختیار بگذارم.

«ویرایشگر شعر» یکی از امکانات جانبی گنجور رومیزی است که به کاربران امکان گسترش داده‌های این برنامه (و سایت گنجور) را می‌دهد. برای دسترسی به این قابلیت لازم است ابتدا با باز کردن پنجرهٔ «تنظیمات» در ردیف «دکمه‌های اختیاری» گزینهٔ «ویرایشگر» را فعال کنید و دکمهٔ «تأیید» را بزنید تا به دکمهٔ «ویرایشگر» در سمت چپ نوار ابزار گنجور رومیزی دسترسی پیدا کنید. با کلیک بر روی این دکمه پنجرهٔ «ویرایشگر شعر» باز می‌شود.

در قسمت میانی پنجرهٔ ویرایشگر، همانند پنجرهٔ اصلی گنجور رومیزی، سلسله‌مراتب «خانه -> نام شاعر -> بخش …» را مشاهده می‌کنید، همانند پنجرهٔ اصلی عنوان شعر در میانهٔ پنجره نوشته می‌شود اما مصرعها در قالب جعبه‌های متنی با متن قابل ویرایش نمایش داده می‌شوند. در صورتی که یکی از جعبه‌های متنی فوکوس داشته باشد با استفاده از کلیدهای جهتی بالا و پایین می‌توانید به مصرع بالا و پایین بروید و با استفاده از کلیدهای Tab و Shift+Tab به مصرع قبلی و بعدی. در صورتی که متن جعبهٔ متنی را تغییر دهید رنگ آن از سفید به زرد کمرنگ تغییر پیدا می‌کند. با جابجایی به جعبهٔ متنی دیگر یا رفتن به شعر دیگر یا بستن پنجره؛ تغییرات انجام شده به طور خودکار ذخیره می‌شود و رنگ زمینهٔ جعبهٔ متنی زرد به سفید تغییر پیدا می‌کند. زدن کلید Enter در حالتی که مصرعهای فرد (اول) فعال هستند باعث می‌شود مصرع زوج روبرو فعال شود ولی زدن Enter در حالتی که مصرعهای زوج فعال هستند باعث درج یک بیت جدید زیر بیت فعلی می‌شود. با استفاده از کلید ترکیبی Shift+Delete می‌توانید بیت جاری را حذف کنید (توجه داشته باشید که ویرایشهای انجام شده غیرقابل برگشت هستند و بلافاصله ذخیره می‌شوند بنابراین بهتر است برای آزمایش این دکمه‌ها روی شاعر جدید و شعر جدید فرضی آزمایش کنید نه روی داده‌های اصلی). در صورتی که در حال وارد کردن شعر نیمایی (مصرعهای تکی) هستید در منوی دکمهٔ «شعر جدید» گزینهٔ «شعری که درج می‌شود نیمایی یا آزاد است» را علامت بزنید. در این حالت زدن کلید Enter باعث درج یک تک‌مصراع نیمایی زیر مصراع جاری می‌شود.

برای اضافه کردن شاعران جدید به برنامه باید ابتدا ساختار داده‌ها در گنجور رومیزی را بشناسید: در گنجور رومیزی دسته‌بندی شعرها در بالاترین رده بر اساس نام شاعر صورت می‌گیرد. آثار هر شاعر در قالب بخشهای مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که هر یک از این بخشها می‌توانند زیربخشهای خاص خود را داشته باشند و این روند (زیربخشهای مختلف برای هر بخش) در سطح زیربخشها ادامه پیدا می‌کند.

بنابراین در صورتی که تمایل دارید آثار یک شاعر جدید را به برنامه اضافه کنید اولین گام اضافه کردن «شاعر جدید» است. برای این کار روی دکمهٔ متناظر کلیک کنید و نام شاعر را وارد کنید. از طریق منوی این دکمه می‌توانید نام شاعر فعلی (شاعری که نامش در پنجرهٔ میانی درج شده) را ویرایش کنید یا آن را (به همراه کلیهٔ آثار او) حذف کنید.

در صورتی که می‌خواهید اشعار شاعر جدید را در قالب بخشهای مختلف دسته‌بندی کنید می‌توانید با استفاده از دکمهٔ «بخش جدید» بخش جدیدی به عنوان زیربخش شاعر یا بخشی که در حال حاضر در آن قرار دارید ایجاد کنید. دکمهٔ «شعر جدید» همیشه باعث می‌شود که شعر به بخش جاری اضافه شود. عنوانهای «تغییر ترتیب زیربخشها» و «تغییر ترتیب اشعار بخش» امکانات لازم برای سازماندهی مجدد اشعار وارد شده را در اختیارتان می‌گذارند.

گنجور رومیزی در حال حاضر از چهار نوع شکلبندی برای شعرها پشتیبانی می‌کند. شکلبندی پیش‌فرض بیتهای دومصرعی است. با زدن کلید F1 دو مصرع یک بیت معمولی در اختیارتان قرار می‌گیرد. اشعار ترکیبی را با شکلبندیهای «بیت بند» (F2) و «مصرع بند» (F3) می‌توانید وارد کنید و تک‌مصرعهای نیمایی را با با شکلبندی «مصرع تنها» (F4). همچنان که پیشتر اشاره شد زدن کلید Enter روی بیت یا مصرع جاری معادل زدن کلید F1 یا F4 است.

ویرایشگر گنجور رومیزی علاوه بر تایپ راههای دیگری را برای ورود شعر در اختیارتان می‌گذارد. با استفاده از زیرمنوهای دکمهٔ «شعر جدید» می‌توانید شعر را از کلیپ‌بورد یا فایل متنی وارد کنید، علاوه بر آن امکان درج اشعار چند بندی نیز از کلیپ‌بورد وجود دارد.

برخی از منابع در دسترس (همانند کتابخانهٔ سایت تصوف ایرانی) اشعار را در قالب فایلهای Word و با قالب‌بندی جدولی در اختیار گذاشته‌اند. مشکلی که در کپی اشعار از این منابع ممکن است به آن بربخورید آن است که به دلیل نوع قالب‌بندی این فایلها تمام مصرعهای اول یک شعر در یک سلول و تمام مصرعهای دوم در سلول دیگر قرار دارند و کپی محتویات یک شعر و درج آن درست انجام نمی‌شوند. برای حل این مشکل از منوی دکمهٔ «ابزارها» فرمان «یک در میان چیدن خطوط دو ستون متنی» را انتخاب کنید. مصاریع اول را در ستون اول و مصاریع دوم را ستون دوم کپی کنید و نتیجه را با کلیک بر روی دکمهٔ «درج نتیجه در ویرایشگر» به ویرایشگر وارد کنید.

پس از تایپ اشعار مرحلهٔ آخر تهیهٔ فایل خروجی به منظور پشتیبان‌گیری، انتقال به کامپیوترهای دیگر یا ارسال برای سایت گنجور است (فایل خروجی را با اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی گنجور رومیزی می‌توانید به گنجور رومیزی نصب شده روی کامپیوترهای دیگر اضافه کنید). برای انجام این کار با استفاده از منوهای دکمه‌های «شاعر جدید» یا «بخش جدید» (گزینه‌های «تولید خروجی») می‌توانید فایل خروجی مورد نظر خود را بسازید و در صورت تمایل برای اضافه شدن به گنجور آن را به نشانی ganjoor@ganjoor.net ارسال کنید (توجه داشته باشید که اضافه شدن آثار ارسالی به سایت یا اضافه شدن آن به گنجور رومیزی منوط به تصمیم اداره‌کنندهٔ سایت است و در حال حاضر آثار شاعران ناشناس یا جوان معاصر و همینطور فایلهای حاوی حجم اندک از شعرهای یک شاعر یا شامل اشعار حاوی محتوای نامناسب از جمله مواردی هستند که پذیرفته نخواهند شد).

دوست عزیزی زحمت کشیده‌اند و در یک نوشتهٔ مفصل علاوه بر معرفی گنجور رومیزی نقاط ضعف و قوت آن را از نظر خودشان بررسی کرده‌اند. اگر علاقمند بودید نگاهی به این مطلب جامع بیندازید: اینجا.

روزنامهٔ جام جم در ضمیمهٔ روزهای یکشنبهٔ این هفتهٔ خود (کلیک) گنجور رومیزی را معرفی کرده (اینجا) و سایت گنجور را هم در ستون لینکدونی همین ضمیمه برای بازدید به خوانندگان خود پیشنهاد کرده است.

پیشتر، تلویزیون فارسی BBC نیز در برنامهٔ «کلیک» گنجور را به بینندگان خود معرفی کرده بود.

در سه خرده ویرایش ارائه شده بعد از ویرایش ۱.۸، علاوه بر چند رفع اشکال و بهبود در نمایشگر شعر، ویرایشگر شعر نیز صاحب قابلیتهای جدیدی شده است. فهرست کامل تغییرات را اینجا ببینید.

آثار شاملو با استفاده از سایت shamlou.org و به کمک ویرایشگر داخلی برنامه به پایگاه داده‌های برنامه اضافه شده است. پس از به‌روزرسانی برنامه می‌توانید با دریافت این فایل، خارج کردن آن از حالت فشرده، سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی برنامه می‌توانید آثار این شاعر گرانقدر معاصر را در گنجور رومیزی در دسترس داشته باشید.

در این ویرایش امکان درج تک‌مصرعهای اشعار نیمایی و همینطور مشاهدۀ صحیح آنها در محیط اصلی برنامه اضافه شده، امکانات جدیدی در ویرایشگر در دسترس قرار گرفته و عملکرد ویرایشگر بهبود یافته است (فهرست کامل‌تر تغییرات را در این صفحه ببینید).

برای آزمایش امکانات جدید ویرایشگر، اشعاری از نیمایوشیج را (تمامی آنچه تا به حال از طریق سایت آوای آزاد از نیما در دسترس قرار گرفته) به شیوۀ کپی/پیست و از طریق ویرایشگر خود برنامه به پایگاه داده‌های برنامه اضافه کردم (دوستانی که از ویرایشهای قدیمی‌تر برنامه استفاده می‌کنند پس از دریافت و نصب به‌روزرسانی برنامه با دریافت این فایل، خارج کردن آن از حالت فشرده، سپس اجرای فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی برنامه می‌توانند آثار نیما را از طریق گنجور رومیزی در دسترس داشته باشند).

تغییر کوچکی که این ویرایش کرده؛ اضافه شدن امکان برجسته‌سازی در صفحات فهرستهاست. به این ترتیب می‌توانید با استفاده از این امکان وقتی در فهرست اشعار یک بخش خاص قرار دارید با فشردن کلید ترکیبی Ctrl+F در فهرست جستجو کنید.

آثار بیدل (حجم فعلی) نیز در نصاب کامل این ویرایش گنجانده شده است. به‌روزرسانی را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

اخیراً در کنار فیلتر شدن سرویسی که لینکهای دریافت گنجور رومیزی را با استفاده از آن آمارگیری می‌کردم در ایران، سایت سورس‌فرج اجازهٔ دریافت نرم‌افزارها را به کاربران ایرانی نمی‌دهد (اینجا، اینجا و اینجا را ببینید).

به عنوان یک راه حل موقت، یک نسخه از نصاب را در یکی از سایتهای اشتراک فایل در دسترس گذاشتم و لینک دریافت در صفحهٔ اول را به آن مرتبط کردم.

در این ویرایش از گنجور رومیزی «ویرایشگر شعر» به پیشنهاد یکی از دوستان، جهت استفادهٔ کاربرانی که تمایل دارند آثار شاعران را با استفاده از گنجور رومیزی تایپ و به پایگاه داده‌های آن اضافه کنند اضافه شده است.

برای دسترسی به ویرایشگر شعر گنجور رومیزی دکمهٔ آن را از طریق پنجرۀ تنظیمات به نوار ابزار اضافه کنید یا از منوی «ابزارها» فرمان «ویرایشگر شعر» را اجرا کنید.

با استفاده از این پنجره می‌توانید «شاعر، «بخش» و «شعر» اضافه کنید و نام هر یک از این عناصر را تغییر دهید یا آنها را حذف کنید، به هر شعر «بیت معمولی»، «بیت بند» و «مصرع بند» اضافه کنید (با استفاده از فرمانهای نوار ابزار یا کلیدهای میانبر F1، F2 و F3) و یا بیت جاری را حذف کنید. هر مصرع به صورت یک جعبهٔ متنی نمایش داده می‌شود که با ویرایش آن تا زمانی که محتوای آن ذخیره نشده باشد رنگ زمینۀ آن زرد است. با جابجایی به جعبهٔ متنی بعدی یا قبلی (Tab یا Shift+Tab) یا ترک صفحۀ شعر جاری یا بستن ویرایشگر، متن آن به طور خودکار ذخیره می‌شود و رنگ زمینهٔ آن سفید می‌شود. در نهایت می‌توانید با «تولید خروجی» از آثار شاعر یا محتوای بخش فایلی بسازید که از طریق فرمان «اضافه کردن مجموعه اشعار جدید» از منوی «ابزارها»ی پنجرۀ اصلی گنجور رومیزی قابل انتقال به کامپیوترهای دیگر است و همینطور می‌توانید آن را برای من بفرستید تا به سایت گنجور اضافه‌اش کنم.

تذکر مهم: از این ابزار برای تصحیح غلطهای تایپی اشعار موجود استفاده نکنید چرا که راهکاری برای اعمال آن به سایت گنجور وجود ندارد و تصحیح این گونه غلطها در سایت گنجور بر اساس گزارشهای ارسالی از طریق حاشیه‌های اشعار صورت می‌گیرد.

علاوه بر اینها، آثار اقبال و رهی در نصاب کامل این ویرایش از گنجور رومیزی نیز گنجانده شد. به‌روزرسانی را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

اشعار اقبال لاهوری را با دریافت این فایل، به همان شیوه‌ای که پیشتر برای رهی شرح داده شد می‌توانید به گنجور رومیزی اضافه کنید.

با اضافه شدن صفحهٔ سؤالات متداول به سایت گنجور رومیزی، این صفحه را از طریق نوار گردش در سایت در دسترس گذاشتم و آن را جایگزین صفحهٔ نظرات و پیشنهادها کردم.