گنجورجور (در دسترس از طریق نشانی ganjoorjoor.net) یک جستجوگر معنایی برای اشعار گنجور است که کاملاً مستقل از گنجور و به همت آقای آرمان جعفرنژاد طراحی شده است. کارکرد گنجورجور را از زبان سازندهٔ آن بخوانید:
گنجورجور، یک موتور جستجوی شعر فارسی با تمرکز بر معنای اشعار و تفسیرهای آنان است. در گذشته برای یافتن یک بیت شعر نیاز بود تا دقیقا کلیدواژه‌ای از آن شعر یا بیت را در گنجور یا گوگل جستجو می‌کردید؛ اما با گنجورجور می‌توانید صرفا با معنا و مفهومی که از آن شعر به خاطر دارید و به هر زبانی که تمایل دارید، بیت مورد نظر را بیابید.
مزیت مهم جستجوگر معنایی آن است که به کلیدواژه وابسته نیست و مثلاً می‌توانید با جستجوی عبارتی مثل «منظره‌های زمستانی» -که قطعاً به این شکل در اشعار شاعران کهن به کار نرفته- اشعاری که چنین معنایی را می‌رسانند با دقت بیت پیدا کنید.
این جستجوگر در حال حاضر فقط پوشش‌دهندهٔ ۲۲۰هزار بیت از اشعار گنجور شامل اشعار حافظ، سعدی، مولانا و صائب تبریزی است.
صفحهٔ پرسش‌های متداول این پروژه پاسخگوی سؤالات عمومی راجع به این پروژه است و اطلاعات تماس آقای جعفرنژاد نیز در آن در دسترس است.
امکان پیشنهاد مشق شعر تلاشی برای جمع‌آوری نظام‌مند نقل قول‌های شاعران از هم بوده که حاصل آن زیر شعرها و همچنین در صفحات معرفی شاعران در دسترس است (برای مطالعهٔ توضیحات بیشتر اینجا را ببینید).
در طراحی این امکان تا کنون نقل قول‌های دو شاعر مختلف را در نظر داشته‌ام تا این که به همت استاد و همراه گرامی گنجور آقای حجت‌الله عباسی چند مشق شعر از بازگویی‌های سعدی و فردوسی از شعرهای خودشان در گنجور ثبت شد.
به همین جهت در صفحهٔ معرفی این سخنوران و در قسمت مشق شعر نام خودشان هم اضافه شد. برای سخنوران دیگر هم اگر مواردی پیشنهاد شود صفحات مشابه آنها اضافه خواهد شد (این صفحات اشکال کوچکی دارند که فعلاً موفق به رفع آن نشدم و آن این است که هر بازگفته دو بار تکرار می‌شود).
یکی از کارکردهای آمار بسامد واژگان مقایسهٔ فراوانی کاربرد یک واژه بین سخنوران مختلف است. اما این کار نیازمند مراجعه به صفحات مختلف و نگه داشتن آمارهای هر صفحه است که زمانبر و پیچیده است.
برای آسان‌سازی این کار به صفحهٔ جستجو امکانی اضافه شده که با آن می‌توان میزان فراوانی کاربرد یک واژه را میان سخنوران و بخش‌های مختلف مشاهده و مقایسه کرد. این امکان به طور پیش‌فرض پایین صفحات جستجو و مطابق تصویر بعد در دسترس است:
نتیجه:
در صورتی که هر کدام از پیوندهای ستون بخش را دنبال کنید می‌توانید بسامد آن واژه را به تفکیک زیربخش‌ها ببینید:
و این کار را برای زیربخش‌ها تکرار کنید.
در صفحات جستجویی که از طریق همین بخش یا بخش‌های بسامد واژگان در صفحات معرفی سخنوران یا زیربخش‌های آثار آنها و یا از طریق صفحهٔ آمار باز می‌شوند این قسمت به طور پیش‌فرض بالای صفحه قرار دارد و با باز شدن صفحه به طور خودکار محاسبه می‌شود.
غیر از این، آقای حسین سامانی چند روز پیش مشکلی را در محاسبهٔ بسامد واژگان برای بخش‌های دارای عمق زیاد از زیربخش‌ها گزارش کردند که این مشکل هم‌اکنون از لحاظ نرم‌افزاری حل شده، منتهی تصحیح اعداد نیازمند شمارش مجدد واژگان است که آن هم در دست انجام است.
منتهی در نسکبان علی‌رغم وجود امکان پیشنهاد شعر متناظر صفحات کتابها بر اساس گنجور بر خلاف گنجینهٔ گنجور امکان نمایش فهرست کتاب بر اساس گنجور وجود نداشت. این امکان را اضافه کردم و این نسخه را بر اساس گنجور فهرست‌گذاری کردم.
در پایان فهرست‌گذاری این نسخهٔ خطی در گنجور علاوه بر مقدمهٔ دیوان، ۴۸۷ قطعه شعر را شناسایی کردم. بعضی اشعار در حاشیهٔ دیوان به شکل مورب نوشته شده‌اند که آنهایی که قابل قرائت بوده‌اند را نیز فهرست‌گذاری و در این آمار لحاظ کرده‌ام (این به آن معناست که مواردی که به لحاظ بریده شدن در تصویر یا از اصل ناخوانا بوده‌اند را لحاظ نکرده‌ام و از این جهت تعداد واقعی اشعار ممکن است بیش از این بوده باشد، در چاپ آقای بهروز ایمانی بر اساس این نسخه طبق مقدمه‌ای که نقل می‌شود حداکثر ۴۷۳ قطعه شعر برشمرده شده که حدس می‌زنم به خاطر آن باشد که اشعار درج شده در حاشیه‌ها را اصیل فرض نکرده‌اند).
به صورت بدیهی تصاویر متناظر این نسخه زیر شعرهای گنجور نیز قابل مشاهده است (هر چند به لحاظ آن که تصاویر در دسترس دو صفحه‌ای هستند و در نسخه هم در هر صفحه مصرع‌ها پشت سر هم بع شکل افقی نوشته شده‌اند و متن نسخه متراکم است پیدا کردن شعر از روی تصویر باز هم نیاز به صرف وقت توسط بازدیدکننده دارد).
نسخه برگردان دستنویس شمارۀ 5194 کتابخانۀ نور عثمانیه (استانبول)
این دستنویس کهن ترین نسخه شناخته شده و کامل از دیوان حافظ است و به شماره 5149 در کتابخانه نورعثمانیه (استانبول) نگهداری می شود و شامل 435 غزل، 1 ترجیع بند (بندی از آن)، 26 قطعه، 4 مثنوی و 11 رباعی است.بنا به گزارش ترقیمه کتابت اشعار حافظ را محمد بن عبدالله بن محمد ابوبکر بن کریمشاه ملقب به غیاث ابرقوهی در روز چهارشنبه بیستم جمادی الاول سال 801 ق به اتمام رسانده است. خط ابرقوهی از مشقهای نخستین نستعلیق نویسی پس از سده 8 ق است و جریانی را می آزماید که در آن تعلیق به نستعلیق جای می پردازد و در مسیر همین تجربه است که هنوز نستعلیق غیاث ابرقوهی از کرشمه ها و غمزه های تعلیق نیز برخوردار است.
مهم ترین امتیاز این دستنویس، وجود دیباجه محمد گلندام (جامع دیوان حافظ) در آن است و تاکنون قدیم ترین نسخه از این دیباجه است که شناخته شده. غزلیات در نسخه نورعثمانیه به ترتیب الفبای قوافی تنظیم یافته و از این نکته معلوم می شود که از همان ازمنه قریب به دوره حافظ غزلیات او بر اساس قوافی سامان یافته بوده است. مقایسه و مقابله نسخه نورعثمانیه با دیگر نسخه های کهن حافظ، تفاوتهایی را در ضبط و قرائت برخی از کلمات نشان می دهد و تشابهاتی را نیز مشخص می نماید.
دستنویس شماره 5149 نورعثمانیه مجموعه ای است شامل اشعار شش شاعر که اشعار حافظ نخستین جزو از مجموعه است و برگهای 1 تا 41 آن را به خود اختصاص داده است. پس از دیوان حافظ این آثار در این مجموعه به چشم می خورد:
ــ دیوان افصح الشعراء جمال الملة والدین سلمان (برگ 43 ـ 106)
ــ روشنایی نامه از گفتار املح الکلام ملک الحکماء والمحققین ناصرخسرو (برگ 106 ـ 111)
ــ دیوان شیخ المحققین عماد الملة والدین (برگ 112 ـ 178) به همراه کتاب محبت نامه (برگ 179 ـ 189)، کتاب صفانامه (برگ 189 ـ 202)، و کتاب صحبت نامه (برگ 204 ـ 215) از همو.
ویکی‌شاهنامه به نشانی wikishahnameh.com وبگاهی بزرگ و ارزشمند است که در آن مجموعهٔ بزرگی از اطلاعات و همچنین فایلهای چندرسانه‌ای مرتبط با شاهنامه گردآوری شده است.
خلاصه آن که ویکی‌شاهنامه خودش حماسه‌ای است که توسط دوستداران حماسهٔ بلند و فرهنگساز حکیم توس ساخته شده و تنها برشمردن سرفصل مطالب و محتوای آن مجالی بلند را می‌طلبد. نکتهٔ دیگر هم آن که این وبگاه ارزشمند تنها جایگاه مطالب آرشیوی نیست و زنده است و میزبان رویدادهای جدید پیرامون شاهنامه است.
علاقمندان ادبیات و دوستداران فردوسی بزرگ را به بازدید ویکی‌شاهنامه و استفاده از مطالب و منابع ارزشمند در دسترس از طریق آن دعوت می‌کنیم.
به تمام بخش‌های آماری گنجور نمودارهای متناظر آنها که امکان مقایسهٔ حداکثر ۱۰ مقدار بالای جدول آماری را فراهم می‌آورد اضافه شده است. نمودار متناظر هر جدول آماری زیر آن نمایش داده می‌شود.
شاید برایتان سؤالاتی از این دست پیش آمده باشد که بیشتر غزلهای حافظ چند بیت دارند؟ سعدی چند بیت؟ مولانا چند بیت؟ طولانی‌تر قصیدهٔ باقیمانده از عنصری چند بیت دارد؟
با اضافه شدن آمار فراوانی تعداد ابیات اشعار به آمارهای گنجور می‌توانید پاسخ این سؤالها را بر مبنای متون در دسترس از طریق آن پیدا کنید:
در محاسبهٔ درصد فراوانی بر خلاف سایر آمارها نسبت را از تعداد ابیات حساب نکرده‌ایم و آن را از تعداد اشعار به دست آورده‌ایم. به همین دلیل تعداد کل اشعار را هم در سرستون ستون چهارم درج کرده‌ایم و از طریق آن اطلاعات آماری تعداد اشعار هر بخش -که پیشتر به آسانی در دسترس نبود- نیز در دسترس قرار گرفته است. آمار تعداد ابیات برای منظومه‌ها و مثنوی‌ها ممکن است آمار چندان معنی‌داری نباشد. این مسئله را در مقایسه‌ها خصوصاً در مورد عنوان بلندترین شعر بخش که پیش از این جدول نمایش داده می‌شود باید در نظر داشته باشید.
با لمس عددهای ستون «تعداد ابیات شعر» به صفحهٔ مشابه‌یابی گنجور هدایت می‌شوید و می‌توانید در آن شعرهای متناظر تعداد ابیات ارجاع شده را بیابید و یا آمار اشعار را برای از تعداد خاصی تا تعداد خاصی از ابیات را پیدا کنید (ورودی صفر برای حداقل یا حداکثر ابیات به این معنی است که آن ورودی برایتان اهمیتی ندارد و باید نادیده گرفته شود).
نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید آن است که در اشعاری نظیر مخمس‌ها تک‌مصرع میانی بندهای شعرها را یک بیت حساب کرده‌ایم.
در این صفحه و همینطور صفحهٔ جستجو دکمه‌های حرکت بین صفحات را علاوه بر پایین در بالا هم اضافه کرده‌ایم و در قسمت پایین صفحات تعداد کل نتایج را هم نشان می‌دهیم.
در قسمت اطلاعات اشعار هم تعداد ابیات را اضافه کردیم. هر چند تعداد ابیات بیشتر شعرها از روی شمارهٔ آخرین بیت قابل مشاهده است در شعرهای ترکیبی و همینطور متون منثور دارای ابیات منظوم این تعداد به آسانی قابل محاسبه نیست که به این ترتیب این مشکل هم حل می‌شود.
به آمارهای زیر هر بخش قسمتی اضافه شده که آمار ابیات را به تفکیک زیربخش‌ها هم نشان می‌دهد. با استفاده از آن می‌توان مثلاً می‌توان تعداد ابیات هر یک از کتابهای پنج گنج نظامی را دید:
گاهی در جستجوها ما به دنبال نتایج با حذف آثار یک یا چند شاعر هستیم مثلاً می‌خواهیم حاصل جستجوی یک کلمه را در آثار شاعرانی غیر از فردوسی و اسدی توسی بیابیم.
در نمایش نتایج جستجو دکمه‌ای زیر تصویر شاعر تعبیه شده که می‌توانید از آن برای حصول این نتیجه استفاده کنید.
با افزوده شدن خلاصه‌ها و برگردان‌های تولید شده توسط هوش مصنوعی صفحات گنجور بیش از پیش شلوغ و نیازمند اسکرول عمودی جهت رسیدن به بخش دلخواه شده بود.
برای رفع مشکل بخش‌های مختلف اَبَرداده‌های مربوط به شعر را در قالب زبانه‌های مجزا دسته‌بندی کردیم. منوی بازشوی کناری را حذف کردیم و تعداد دکمه‌های بالای شعرها را کاهش دادیم و محدود به موارد پراستفاده کردیم.
برای دسترسی به زبانه‌های ابرداده‌ها می‌توانید مطابق شکل زیر از دکمهٔ دوم از سمت راست نوار ابزار بالای صفحات گنجور استفاده کنید.
زبانه‌های یاد شده در شکل زیر مشخص شده‌اند:
صفحات شاعران و بخش‌ها نیز زبانه‌بندی شده‌اند:
منوی انتخاب کلمات نیز که به لحاظ عریض بودن عملاً روی صفحات موبایل قابل استفاده نبود عمودی شده و امکان جستجو در گوگل نیز به آن اضافه شده است.
هر از چند گاه کاربرانی تماس می‌گرفتند و در مورد علت حذف شمارهٔ ابیات پیگیری می‌کردند که در واقع شمارهٔ ابیات حذف نشده بودند و فقط این دوستان سهواً روی دکمهٔ عدم نمایش شمارهٔ ابیات کلیک کرده بودند. با این تصور که ذخیرهٔ وضعیت این دکمه دلخواه کاربران نیست مدتی امکان ذخیرهٔ وضعیت آن را غیرفعال کرده بودیم. منتهی کاربران دیگری تماس گرفتند و جویای برگشت آن به وضعیت سابق بودند. از این جهت عملکرد این دکمه نیز به وضعیت سابق برگشت.
پی‌نوشت: بر اساس چند ایمیل دریافتی در این بازهٔ زمانی کوتاه به نظر می‌رسد که بیشتر دوستان با اسکرول به بخش مورد نظر می‌رسیدند و پیدا کردن حاشیه‌ها یا خوانش‌ها برای بعضی دوستان غیرممکن شده. به همین جهت طراحی صفحات شعرها مجدداً تغییر کرد و به جای مخفی کردن بخش‌های غیرفعال همهٔ بخش‌ها را نمایش می‌دهیم و بالای آنها انتخابگر بخش را تکرار می‌کنیم تا با اسکرول هم بتوان به بخش مد نظر رسید.
