بایگانی سالیانه: ۱۳۹۳

خوانش‌یاب: ایده‌ای برای برنامه‌نویسان علاقمند به ادب پارسی

قابلیت پخش فایلهای صوتی متناظر با اشعار اخیراً به نرم‌افزارهای بازمتن گنجور رومیزی و ساغر اضافه شده است که با استفاده از آن کاربر می‌تواند برای هر شعر یک یا چند فایل صوتی را به عنوان «خوانش»های آن مشخص کند و علاوه بر آن محل شروع و پایان هر مصرع را در آن تعیین کند (آن را همگام کند) تا در هنگام پخش فایل صوتی از طریق نرم‌افزار هم‌زمان مصرع متناظر در حال خوانده شدن با رنگ متمایزی نشان داده شود (اطلاعات بیشتر).

این امکان فراتر از یک امکان تفننی می‌تواند کاربردهای آموزشی (درستخوانی اشعار) و کمکی (جهت نابینایان) داشته باشد، به شرط آن که امکان به اشتراک‌گذاری اطلاعات همگام‌سازی شعرها در آن فراهم باشد. به این معنی که بتوان پس از همگام کردن یک شعر با یک فایل صوتی اطلاعات همگام‌سازی آن را به یک سرور مرکزی روی اینترنت ارسال نمود (گنجور رومیزی در حال حاضر می‌تواند فایل xml ساده‌ای حاوی اطلاعات فایل صوتی و اطلاعات همگام‌سازی مصرعها تولید کند به نحوی که با استفاده از آن بتوان این اطلاعات را به کامپیوتر و برنامهٔ دیگری انتقال داد). از جانب دیگری کاربری که به دنبال یک خوانش برای یک شعر می‌گردد بتواند با زدن یک دکمه از وجود اطلاعات به اشتراک گذاشته شده مطلع شود و آن را دریافت و استفاده کند. علاوه بر آن، او می‌تواند با امتیاز دادن به خوانش دریافتی در رتبه‌بندی آن تأثیرگذار باشد و به این صورت، راهنمای سایر کاربران برای انتخاب خوانشهای یک شعر باشد.

پاراگراف بالا طرح کلی پروژه‌ایست که برای راه‌اندازی یک سیستم «خوانش‌یاب» سازگار با گنجور رومیزی و ساغر مورد نیاز است. نیازمندیهای آن برای آن که بتواند از طریق گنجور قابل استفاده باشد اینهاست:

۱. یک پروژهٔ مبتنی بر وب، با امکان ثبت نام و ورود کاربران (این امکانات باید از طریق یک وب‌سرویس و توسط کلاینتهایی مثل گنجور رومیزی و ساغر بدون نیاز به یک مرورگر وب در دسترس باشد)، در صورتی که پروژه جهت میزبانی در گنجور ارائه می‌شود باید مبتنی بر PHP (در حال حاضر حداکثر ویرایش ۵.۲.۶) و MySql باشد.

۲. کاربر پس از ورود به سیستم می‌تواند فایل xml حاوی اطلاعات همگام‌سازی شعر خود را به وب‌سرویس خوانش یاب آپلود کند. وب‌سرویس خوانش‌یاب پس از دریافت فایل آن را پردازش کرده و از قالب xml به قالب فیلدهای رکوردهای جداول پایگاه داده‌ها تبدیل می‌کند تا امکان جستجو بر اساس شناسهٔ شعرها در آن فراهم شود.

۳. کاربری که به دنبال خوانش یک شعر می‌گردد تقاضای خود را با ارسال شناسهٔ یکتای شعر به وب‌سرویس ارسال می‌کند. وب‌سرویس در صورت پیدا کردن خوانشهای متناظر فهرست آنها را برای کلاینت ارسال می‌کند. کاربر می‌تواند از فهرست انتخابی یک یا چند ردیف را جهت دریافت علامت بزند. وب‌سرویس اطلاعات خوانشهای مورد نظر را از قالب رکوردهای پایگاه داده‌ها به قالب xml مورد انتظار برنامه‌های کلاینت تبدیل می‌کند و برای آنها ارسال می‌کند.

۴. کاربر می‌تواند با ورود به سیستم، به خوانشهای دریافتی خود امتیاز بدهد یا وجود اشکال در آنها را با عناوینی همچون خوانش غلط، نامرتبط و … برای بررسی مجدد گزارش کند.

امکان جستجو در زیربخشهای آثار یک شاعر

در صفحات مطالعهٔ شعرها (و نه فهرستها و صفحات زندگینامه‌ها فعلاً) کنار جعبهٔ متنی انتخاب نام شاعر جهت جستجو یک جعبهٔ متنی دیگر ظاهر می‌شود که با استفاده از آن جستجو در زیربخشهای آثار یک شاعر (مثلاً فقط در مثنوی مولانا بدون آثار دیوان شمس) امکان‌پذیر شده است.

جستجو در زیربخشها

مجموعهٔ اشعار استاد بهرام سالکی با افزوده‌های تازه

مجموعهٔ اشعار استاد سالکی با افزوده‌هایی جدید -که مدتها پیش در اختیار اداره کنندهٔ گنجور قرار گرفته بود و به جهت مشغلهٔ روزمره فرصت در دسترس‌گذاری آن فراهم نشده بود- در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.

علاقمندان می‌توانند این مجموعه را به طور مستقیم از این نشانی با اندازهٔ حدود ۲۴۰ کیلوبایت دریافت کنند. راه آسان‌تر آن است که در گنجور رومیزی از طریق «دریافت مجموعه‌ها» آن را از یکی از فهرستهای «مجموعه‌های تازه» یا «شاعران اختصاصی برنامه» و از طریق ساغر با اجرای فرمان «دریافت از مخزن‌ها …» از منوی «ابزارها» دریافت و جایگزین مجموعهٔ قدیمی کنند.

دریافت از مخزن‌ها در ساغر
دریافت از مخزن‌ها در ساغر

کاربران نسخهٔ جاری گنجور اندروید جهت استفاده از مجموعهٔ جدید لازم است ابتدا با فعال کردن آثار شاعر آن را از طریق منو حذف نمایند و سپس با اجرای فرمان دریافت مجموعه‌ها آن را مجدداً دریافت و نصب کنند.

تکمیل آثار فرخی سیستانی، مسعود سعد سلمان و …

پیرو اشارهٔ دوستان با استفاده ویکی‌درج -کتابخانهٔ آزاد اشعار فارسیغزلیات امیرخسرو دهلوی، دیوان فرخی سیستانی، دیوان مسعود سعد سلمان و آثار سیف فرغانی در گنجور تکمیل شد. گزیده‌های قدیمی به جهت اطلاعات اضافی همچون حاشیه‌ها و اطلاعات وزن و قافیه و همینطور جلوگیری از شکسته شدن پیوند سایر سایتها به آنها هنوز در دسترسند اما با عناوینی همچون گزیده و گزیدهٔ ناقص از متن کامل متمایز شده‌اند.

آثار تکمیل شده جهت استفاده در گنجور رومیزی، گنجور اندروید، ساغر و کتابخوانها در قالبهای مجموعه‌های قابل دریافت و قالب epub در دسترس قرار گرفته‌اند.

تکمیل دیوان صائب تبریزی و مجموعه‌های جدید

به پیشنهاد همراه گرامی گنجور آقای هادی ترابی، مجموعهٔ اشعار صائب تبریزی که پیش از این گزیدهٔ کوچکی از آن در گنجور در دسترس بود با استفاده از ویکی‌درج (کتابخانهٔ آزاد شعر پارسی) به گنجور اضافه شد. با توجه به تعداد زیاد غزلها، فهرست الفبایی آنها به فهرستهای کوچکتر تقسیم شده است. گزیدهٔ سابق به لحاظ در دسترس ماندن حاشیه‌ها و اطلاعات جانبی دیگر هنوز در دسترس است. فایل epub متناظر در کتابخانهٔ گنجور نیز به‌روز شده است.

علاوه بر دیوان صائب، مجموعه‌های دیگری نیز با استفاده ویکی‌درج برای گنجور رومیزی، ساغر و گنجور اندروید در دسترس قرار گرفته است که علاقمندان می‌توانند با استفاده از «دریافت مجموعه‌ها» در گنجور رومیزی و اندروید و «دریافت از مخزن‌ها» در ساغر آنها را دریافت و از آنها استفاده کنند. علاوه بر آن قسمتهایی از حاصل زحمت همراهان گرامی گنجور آقایان مهدی رشیدی، علی پی‌سپار و محمدرضا رجایی در قالب مجموعه‌های قابل دریافت در دسترس قرار گرفته است.

چگونه در گنجور حاشیه بگذاریم؟

به لحاظ آن که در صفحات شعرهای گنجور فرم ارسال نظر گنجانده نشده، حاشیه گذاشتن در آن کار بدیهی و آسانی به نظر نمی‌رسد و بعضاً دوستان جویای روش انجام این کار می‌شوند که این نوشته پاسخی است برای این دسته از همراهان گنجور.

جهت ثبت حاشیه در گنجور، در پایین صفحات شعرها، کادر خاکستری رنگ «حاشیه‌ها» را پیدا کنید:

کادر حاشیه‌ها

در بالای کادر مذکور جمله‌ای وجود دارد که تعداد حاشیه‌ها نشان می‌دهد و اشاره می‌کند که برای نوشتن حاشیه «اینجا» کلیک کنید:

برای نوشتن حاشیه اینجا کلیک کنید.

روی کلمهٔ «اینجا» کلیک کنید. با این کار باید پنجرهٔ جدیدی باز شود. در پایین این پنجره کادر «حاشیه بنویسید» قرار دارد که می‌توانید با ورود اطلاعات مد نظر خود حاشیه را بنویسید و ثبت کنید.

حاشیه بنویسید

اغلب حاشیه‌های نوشته شده بلافاصله در دسترس قرار می‌گیرند اما حاشیه‌های حاوی لینک به سایتها یا حاوی کلمات خاص پس از بازبینی منتشر می‌شوند. حاشیه‌هایی که به موضوعات غیرادبی همچون مسائل مذهبی یا قومیتی می‌پردازند عموماً پاک می‌شوند.