دیوان کامل ملک‌الشعرا بهار

8 جولای 2013

یکی از بدهیهای قدیمی گنجور به همراهانش -به ویژه آنها که در پروژهٔ بازبینی همراهی کرده‌اند- دیوان کامل ملک‌الشعرای بهار بوده که پیش‌تر (دو سال پیش) گزارشی از روند بازبینی آن را در دسترس گذاشته بودم (اینجا) و مدتها پیش کار بازبینی آن را تمام شده انگاشته و با دیوان امیرمعزی جایگزینش کرده‌ام. دلایل زیادی برای تأخیر طولانی پیش آمده تا در دسترس قرار گرفتن خروجیهای نهایی وجود دارد که ذکر آنها بیشتر به بهانه‌تراشی می‌ماند، اما، به هر صورت، سرانجام خروجی نهایی این کار در این نشانی در دسترس قرار گرفته است.

ملک‌الشعرای بهار

ذکر چند نکته راجع به تفاوتهای خروجی نهایی با دیوان چاپی ضروری است:

اول این که بر خلاف سازماندهی سنتی دیوان بهار که ترتیبی تاریخی دارد در خروجی نهایی گنجور اشعار بر اساس قالب آنها و برای اشعار مصرّع به ترتیب حروف آخر روی اشعار در دسترس قرار گرفته و برای قصاید، غزلیات و قطعات فهرستهای الفبایی آماده شده است. ضمناً تقریباً هر شعری با مطلع مصرّع که در این دیوان یافته شده و مضمون اجتماعی یا سیاسی داشته و در قالب قطعه و غزل نمی‌گنجیده -فارغ از تعداد ابیاتش- در قصاید گنجانده شده است. علت این کار تقریباً مشخص است و آن این است که بر خلاف نسخهٔ چاپی، هدف در نسخهٔ الکترونیکی گنجور جستجوی بهتر و آسان‌یاب بودن اشعار بوده است.

دوم این که از حواشی مفصل دیوان چاپی -که بخش عمدهٔ آنها هم توسط دوستان بازبینی شده بود- در نسخهٔ گنجور خبری نیست. علت این امر احتمالی بود که راجع به حق تألیف گردآورندگان دیوان -مستقل از شاعر فقید- داده می‌شد. مسلم است که درک محتوا و مضمون و شأن نزول بسیاری از اشعار بدون وجود این حواشی مفصل ساده نیست و دوستان در این زمینه باید به نسخهٔ چاپی مراجعه کنند.

سوم این که با توجه به استفاده از دوستان داوطلب در پروژهٔ بازبینی OCR بعضاً آثار شیطنتهای دوستان ناآگاه ممکن است در میان خروجیها دیده شود (جملات یا بعضاً اشعار بی‌ربط در میانهٔ اشعار بهار). علت آن هم این است که زمان کافی برای بازبینی کامل دیوان در نظر گرفته نشده بود. لذا بخشی از خروجیها تنها یک بار بازبینی شده‌اند و فرصت آن پیش نیامده بود تا کاربر بعدی آثار شیطنت احتمالی را با تأیید صورت صحیح کاهش دهد. در هر شکل اگر موارد و جملات بی‌ربط در میانهٔ آثار مشاهده شد لطفاً از طریق حاشیه‌های سایت اطلاع دهید، با اولویت بالا تصحیح خواهد شد. در مورد دیوان امیرمعزی، روند بازبینی را طولانی‌تر در نظر گرفته‌ام و سعی می‌کنم به زودی گزارشی از روند بازبینیهای آن را در دسترس بگذارم.

چهارمین نکته این که گزیدهٔ قدیمی هزار و خرده‌ای بیتی اشعار بهار، هنوز هم در سایت گنجور و هم در نرم‌افزارهای گنجور رومیزی و ساغر در دسترس است. علت نگهداری این گزیده در سایت آن است که روی اشعار حاشیه‌هایی نوشته شده و نمی‌خواستم این حاشیه‌ها از دست برود. در مورد نرم‌افزارها، از آنجا که ممکن است دوستان ابیات و اشعاری در این گزیده‌ها را برای مراجعات بعدی نشانه‌گذاری کرده باشند برای آن که فهرست اشعار نشانه‌گذاری شدهٔ این دوستان دچار مشکل نشود لازم است گزیدهٔ قدیمی نگهداری شود.

کاربران گنجور رومیزی و ساغر می‌توانند دیوان کامل ملک‌الشعرا را از این نشانی با اندازهٔ حدود یک و نیم مگابایت دریافت و جایگزین دیوان قدیمی کنند. ذکر این نکته ضروری است که گنجور رومیزی به لحاظ یکسان بودن شناسهٔ شاعر با شناسهٔ قدیمی در پنجرهٔ دریافت مجموعه‌ها ردیف متناظر این مجموعه را به جای آن که با رنگ سفید نمایش دهد با رنگ خاکستری نمایش می‌دهد و در صورتی که جستجو برای دریافت مجموعه‌های جدید در آغاز برنامه فعال باشد این مجموعه نمایش داده نمی‌شود.

دریافت مجموعه‌ها در گنجور رومیزی

هم ساغر و هم گنجور رومیزی در هنگام اضافه کردن این مجموعه اخطاری مبنی بر وجود مجموعهٔ همسان می‌دهند که لازم است اخطار را تأیید کنید.

اخطار مجموعه‌های موجود گنجور رومیزی
اخطار مجموعه‌های موجود ساغر

کاربران گنجور اندرویید برای اضافه کردن مجموعهٔ جدید لازم است ابتدا آثار ملک‌الشعرای بهار را با استفاده از امکان «حذف شاعر» حذف کنند سپس از طریق «دریافت مجموعه‌ها» مجموعهٔ جدید را دریافت کنند.

نسخهٔ epub آثار بهار در کتابخانهٔ گنجور نیز به‌روزآوری شده است.

۶ نظر برای “دیوان کامل ملک‌الشعرا بهار”

  1. رضی گفته:

    با سلام
    دست مریزااااااااااد از زمانی که این اثر در حال بازبینی روی سایت بود منتظر این روز بودم.
    همیشه پیروز و موفق باشید.

  2. حمیدرضا گفته:

    @رضی:
    ممنون از لطف شما،
    و البته ناگفته نماند که من هم مانند بسیاری دیگر از کاربران ساغر منتظر نسخۀ جدید ساغر هستیم. امیدوارم سرتان خلوت بشود و بتوانید این هدیۀ ارزشمند را به تمام علاقمندان ادبیات فارسی برسانید.

  3. شهین گفته:

    با سلام وخدا قوت
    هزاربار دست شما درد نکند
    سئوال این است که آیا امکان دارد برای همه شعرا وبزرگان تاریخ تولد ووفات را به سال میلادی هم بنویسید
    تا بشود برای مقایسه زمانی با دیگر شعرا وادیبان غیر ایرانی استفاده کرد؟

  4. مهران گفته:

    با سلام و خسته نباشید

    همگی خسته نباشید

  5. حمیدرضا گفته:

    @شهین:
    پیشنهاد خوبی است منتها فرصت و علاقمند داوطلب لازم دارد. زندگینامه شعرا توسط یکی از دوستان و همراهان گنجور تهیه شده و به روز آوری آنها نیاز به همکاری مجدد دوستان دارد.

  6. طیبه گفته:

    سلامت همه آفاق در سلامت توست
    به هیچ عارضه شخص تو دردمند مباد!

نظرتان را بنویسید (نکتهٔ مهم: اگر برای نوشتن حاشیه در مورد شعرها اینجا آمده‌اید اشتباه آمده‌اید و باید در خود سایت گنجور حاشیه بگذارید. نظرات بی‌ربط به این نوشته پاک می‌شوند.)